Tweede Kamer weifelt over spoedmaatregel voor warmtenetten

Aan de Warmtewet, die de ordening van de markt voor warmtenetten moet herzien, wordt al jarenlang gewerkt en de hoop is dat die in de loop van volgend jaar eindelijk ingevoerd kan worden. Maar het debat kreeg vorige week een actuele lading omdat minister Jetten een spoednota naar de Kamer stuurde waarin hij al voor de invoering van de wet de stijging van de warmtetarieven wil matigen.

Jetten kwam met dat voorstel naar aanleiding van het conflict rondom het Amsterdamse warmtenet. In die stad wordt nu al zo’n 15 procent van de woningen verwarmd met water dat via buizen wordt aangevoerd uit onder meer de afvalcentrale en de energiecentrale. Voor 2027 wil Amsterdam nog zo’n tienduizend extra woningen op dat warmtenet aansluiten. Maar in Amsterdam-Noord, waar de gemeente samen met woningcorporaties en energiebedrijf Vattenfall honderden sociale huurwoningen van het gas afhaalt en aansluit op warmte, ligt de ontwikkeling nu stil.

Vattenfall stelt namelijk dat de kosten van het aanleggen van de buizen een stuk hoger zijn geworden door inflatie. Daarom verhoogde het bedrijf het vastrecht voor de warmteklanten begin dit jaar van circa 600 euro per jaar tot zo’n 800 euro. Dat schoot in het verkeerde keelgat van de woningcorporaties, die eigenlijk hadden beloofd een stijging van de vaste kosten voor huurders te betalen. De corporaties zeiden hun medewerking aan het warmteproject op.

Onzekere investeringen

Het Amsterdamse gemeentebestuur probeerde de situatie daarop te lijmen door een deel van de kosten voor eigen rekening te nemen. En parallel hoopte Jetten met zijn spoedwet richting volgend jaar enige rust te brengen. Daarin beperkt hij de maximale kostenstijging die Vattenfall en andere warmte-aanbieders vanaf 1 januari 2025 mogen vragen.

Juist die maatregel van Jetten was voor Vattenfall maandag de reden om op hun beurt dan maar helemaal de stekker uit de ontwikkeling in Amsterdam te trekken. Het energiebedrijf zegt dat de investering in de netten te onzeker wordt door dit soort ingrepen in de tarieven.

‘Wat doet deze hele discussie met het draagvlak voor warmtenetten’, vroeg Kamerlid Suzanne Kröger van GroenLinks-PvdA zich woensdag retorisch af. Zij benadrukte nog maar eens dat warmtenetten een belangrijke schakel zijn in de nationale strategie om Nederlandse huizen richting 2050 volledig van het gas af te halen. ‘Maar dat kan alleen werken als het voor burgers ook betaalbaar is.’ Kröger vindt dat Jettens tariefaanpassing per 1 januari eigenlijk te mager. Die zal voor een gemiddeld huishouden niet meer dan enkele tientjes per jaar bedragen.

Behalve de PVV, die warmtenetten per definitie te duur vindt en liever ziet dat Nederland gewoon op gas blijft stoken, tonen ook alle andere partijen zich bezorgd over de impact van Amsterdam voor de warmtetransitie. Allemaal vinden ze ook dat warmtenetten voor iedereen betaalbaar moeten blijven.

Toch hebben veel partijen grote bedenkingen bij de snel gekozen oplossing van Rob Jetten. Zeker nadat Vattenfall besloot om dan maar helemaal te stoppen met het uitrollen van warmtenetten. ‘Hier komen brokken van’, waarschuwde CDA-leider Henri Bontenbal.

Vorige energietransitie

Zowel VVD-Kamerlid Sylvio Erkens als Pieter Grinwis van de ChristenUnie grepen in hun bijdrage terug op de vorige keer dat er in Nederlandse huishoudens een grote energietransitie plaatsvond. Destijds bestond er ook weerstand, vertelde Erkens. Een club van tevreden kolenstokers was niet klaar voor de overgang naar gas. ‘Gezellige mensen stoken kolen’, was hun leus.

Maar Grinwis benadrukte dat het vooral dankzij een zeer strakke en goed georkestreerde actie van de overheid was, dat die weerstand heel snel werd overwonnen. ‘Binnen 5 jaar was 80 procent van alle huizen in Nederland aangesloten op aardgas.’

Grinwis denkt dat het voor de huidige transitie meer zoden aan de dijk zou zetten, als per 1 januari volgend jaar een belangrijk onderdeel van de nieuwe Warmtewet wordt ingevoerd. Namelijk een waarin het maximale tarief van warmte niet langer gekoppeld is aan de prijs van gas, maar gebaseerd is op de werkelijke kosten van warmte. Dat vonden andere partijen dan weer te haastig en ingrijpend.

Ook Jetten wil nu niet verder gaan dan de maatregelen die hij eerder deze week voorstelde. Hij probeerde sceptici in de Kamer aan zijn kant te krijgen door de verontwaardiging van Vattenfall te relativeren. De verlaging van de tarieven was er ook gekomen wanneer het gelukt was de Warmtewet eerder in te voeren, stelde de minister. Energiebedrijven hebben zich daar in zijn ogen de afgelopen jaren dus uitgebreid op kunnen voorbereiden.

Of de minister daarmee alsnog een meerderheid heeft behaald, werd woensdagavond niet duidelijk. Na de antwoorden van Jetten werd het debat rond halftwaalf gestaakt. Het wordt waarschijnlijk pas op 10 april afgerond.