Na de moord op haar broer, de Franse priester Jacques Hamel, vond Roseline Hamel troost op een onverwachte plek: in de vriendschap met de moeder van een van de moordenaars. Nu werken ze samen aan een boek.

Roseline Hamel (84) bracht het grootste deel van haar leven door in Armentières, een klein stadje in het noorden van Frankrijk. Nooit had ze gedacht dat haar leven zo’n dramatische wending zou nemen als op die 26ste juli in 2016. Haar toen 86-jarige broer Jacques werd die dag vermoord terwijl hij de Mis opdroeg in Saint-Etienne-du-Rouvray in de regio Normandië. Adel Kermiche en Abdel-Malik Petitjean sneden pater Hamel de keel door, verwondden ook een van de gelovigen in de kerk en werden uiteindelijk doodgeschoten door de politie.

Roseline Hamel had een goede band met haar tien jaar oudere broer. Ze kwam vaak bij hem op bezoek. De dag voor de aanslag was ze met haar gezin nog bij hem. Met veel genegenheid denkt ze terug aan de laatste maaltijd die ze met haar broer deelde.

“Net toen we wilden beginnen met eten, legde mijn broer ineens zijn vork neer om ons toe te spreken. ‘Ik wil jullie zeggen dat ik oneindig blij ben om jullie allemaal hier aan tafel te zien’, zei hij tegen ons. We waren verbaasd, want hij was niet iemand die zijn gevoelens zo deelde. Achteraf gezien zag ik het verband tussen die maaltijd en het laatste avondmaal van Christus met zijn leerlingen.”

Na de moord op haar broer zonderde Roseline Hamel zich maandenlang af van de buitenwereld, opgesloten in een “bubbel van pijn”. “Ik moest een nieuwe weg vinden en dat ging niet van de ene op de andere dag. Ik maakte ruzie met God, riep Hem ter verantwoording.” Na een jaar raakte ze ervan overtuigd dat God bij haar was in haar lijden. “Ik vroeg me af wie er meer kon lijden dan ik”, zegt ze. “En toen dacht ik aan de moordenaars en hoeveel meer ik zou lijden als ik hun moeder was.”

Vanaf dat moment probeert Hamel een ontmoeting te arrangeren met Aldjia Kermiche, de moeder van een van de twee moordenaars. Een eerste bezoek aan haar legt Hamel af samen met de aartsbisschop van Rouen, Dominique Lebrun. “Aldjia vroeg meteen om mijn vergiffenis”, vertelt Hamel. “Ik antwoordde dat ik was gekomen om samen te proberen met onze pijn om te leren gaan. Ze omhelsde me en we huilden allebei.”

Tijdens die eerste ontmoeting vertelt de moeder van Adel over de pijnlijke jaren die ze met haar zoon had doorgemaakt en haar groeiende bezorgdheid over het feit dat hij veranderd was onder invloed van jihadistische netwerken. Hamel bleef Kermiche daarna regelmatig bezoeken. “Haar familie lijkt veel op de mijne. Zij zijn moslims en wij zijn christenen, maar hun waarden en manier van leven staan heel dicht bij de onze.”

Kermiche liet Hamel foto’s zien van haar zoon, die ze beschreef als “een gevoelige jongen, die humanitair werk wilde doen”. Tot hij online in contact kwam met jihadisten. “Ze hadden zijn gevoeligheid en kwetsbaarheid opgemerkt”, aldus Hamel. “Hij begon zijn ouders te vertellen dat hun manier van bidden niet goed was en dat hij naar Syrië wilde gaan.”

Zijn moeder was bezorgd en ging verschillende keren naar de politie om hulp te vragen. Haar zoon deed twee pogingen om naar Syrië te vertrekken en werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van een jaar. Daar ging hij om met jihadisten.

“Toen zijn moeder zich dat realiseerde, ondernamen zij en haar man stappen om hem uit de gevangenis te krijgen, maar het was te laat. Hij was al gehersenspoeld”, zegt Hamel. “En toen vermoordde hij een man, een man van God. Je kunt je de pijn van zijn moeder voorstellen.”

Tijdens het proces in 2022 tegen vier vermeende medeplichtigen aan de gruwelijke moord op haar broer, troostte Roseline de moeder van Adel Kermiche publiekelijk, iets dat veel indruk maakte. “Ik was er niet om te oordelen en te veroordelen”, legt ze uit. “Ik was er om te luisteren naar de jonge mensen die betrokken waren bij de aanslag en om te proberen te begrijpen hoe zulke tragedies kunnen gebeuren.”

Sindsdien is er een vriendschap ontstaan tussen Hamel en Kermiche. Op 25 januari waren ze beiden in Lourdes voor de uitreiking van de Jacques Hamel Prijs, die sinds 2018 jaarlijks wordt uitgereikt om journalistiek werk over vredesinspanningen en interreligieuze dialoog te belonen. Nu willen ze samen een boek te schrijven.

“Het idee daarvoor ontstond op Allerheiligen 2019”, vertelt Hamel. “Aldjia Kermiche kwam me ophalen om te bidden bij het graf van haar zoon. Haar dochter zat bij ons in de auto. Ze was verbaasd om ons zo te zien. ‘Jullie zouden samen een boek moeten schrijven’, zei ze tegen ons. Vanaf die dag heeft het idee ons nooit meer losgelaten”, zegt Hamel.

Ze schreef eerder al een boek over haar geliefde broer, getiteld Jacques, Mon Frère (‘Jacques, mijn broer’), waarin ze het levensverhaal vertelt van de priester voor wie momenteel een zaligverklaringsproces loopt. Nu richt ze zich op dit nieuwe boek met Kermiche. “Wij zijn allebei slachtoffers van terrorisme. Naast de pijn van het verlies van haar zoon, draagt Aldjia veel schuldgevoelens met zich mee”, vertelt Hamel. “Ik probeer haar te helpen zoals zij mij probeert te helpen.” (Vertaling Susanne Kurstjens)