Op bezoek bij de moeder van Gerbrand Bakker

Terwijl Gerbrand Bakker buiten in de tuin een balletje gooit met de hond, vertelt zijn moeder binnen op de bank dat ze een mooi leven heeft gehad. Dan schiet ze vol, heel even: “Maar ik ben wel een kind verloren. Dat was pijnlijk.”

In de auto op weg naar de Wieringerwaard draaide Bakker zijn hoofd naar de achterbank: “Kun jij mijn moeder straks misschien eens vragen waarom ze mijn werk niet leest?”

Hij begint er herhaaldelijk over in Moeder, na vader. Dat zijn moeder in 2009 halverwege zijn roman Juni is gestrand, en daarna nooit meer aan een boek van hem begon. Te triestig, heeft ze volgens Bakker ooit gezegd. Zijn meeste romans gaan over families die tot stilstand zijn gekomen na een dramatisch verlies. In Boven is het stil komt broer Henk om het leven, in Juni het tweejarige dochtertje van de familie Kaan, in De kapperszoon de vader van Simon.

Haar zoon schrijft indirect over het grote verdriet, zijzelf wil het liever niet te lang hebben over Ariën, die eind jaren zestig verdronk toen hij twee was. “Dat weet ik niet, of ik het daarom moeilijk vind om die romans te lezen. Ik ben nu 87. Oh nee, 89. Even smokkelen, dat doen vrouwen altijd. Die ziet er nog goed uit, denk jij dan.”

Moeder, na vader is het derde Privédomein-deel van Gerbrand Bakker. In de zomer van 2021 overlijdt zijn vader, drie maanden later begint hij aan het dagboek dat ongeveer een jaar bestrijkt. Daaruit blijkt hoe eenzaam zijn moeder is als ze zich na een huwelijk van 64 jaar ineens als weduwe moet zien te redden. Als lezer krijg je de intiemste dingen van haar te weten. Dat ze het leven soms niet meer zo ziet zitten, bijvoorbeeld. In het boek zie je hoe Bakker zijn moeder tijdens bezoekjes en telefoontjes aangehaakt probeert te houden met dagelijkse kleine pleziertjes: schaatsen op tv, een middagdutje, warm eten.

Deze zaterdagochtend, waarop het gaat over haar blik op haar zoon, floreert mevrouw Bakker te midden van de reuring in haar woonkamer. Gerbrands zus Alice, met 59 een paar jaar jonger dan haar broer, heeft koffie gezet en hun moeder mooi aangekleed voor de foto. Gerbrand en zijn vriend Marcel hebben niet alleen iemand van de krant, maar ook hondje Floris meegenomen – “dag Fikkie, dag lieverd!” – en dan komt na Daniëlla van de thuiszorg ook de fotograaf nog binnenvallen.

Ze lijken op elkaar, Bakker en zijn moeder. Dezelfde gelaatstrekken, dezelfde warmte en een vergelijkbaar onderkoeld gevoel voor humor, waar ze vooral voor publiek een tandje bij doen. Bij een optreden in de boekhandel in Schagen stal ze eens de show, vertelt Alice. Ze bemoeide zich ertegenaan, voegt Gerbrand daaraan toe.

“O ja?” vraagt mevrouw Bakker met een schalks lachje, “interrumpeerde ik? Aanwijzingen of aanvullingen?”

“Je riep midden in mijn verhaal ‘dat is niet waar!’, moeder.”

“Waar bemoei ik me ook mee?”

“Wel de lachers op je hand,” zegt Alice.

Mevrouw Bakker gniffelt.

Misschien is Gerbrand gaan schrijven omdat hij vroeger aan tafel niet echt aan het woord kwam, denkt zijn moeder. “Hij was een gezellig jochie, geen dwarsligger, alleen hij kwam er niet echt tussen.”

Nou, kijkt Alice haar broer aan. “We tetterden allemaal, en als jij iets wilde zeggen, kwam het er ook wel uit.”

“Je kon het goed verwoorden”, zegt moeder Bakker tegen haar zoon. “Anders kun je ook geen boek schrijven. Je moet het wel allemaal op papier zetten. Ik vind het knap, hoe verzint hij het? Jij bent eigenlijk de geleerdste. Ik zeg er altijd bij: we hebben zes kinderen en ze zijn me allemaal even lief. Maar zulke gewone boerenmensen, hoe komen die nu aan een schrijver?”

Lees ook:

Gerbrand Bakker is onweerstaanbaar grappig in het derde deel van zijn dagboek

In ‘Moeder, na vader’, het derde deel van zijn dagboek, komt Gerbrand Bakker met cirkelende bewegingen tot de helderste inzichten.