Spora grupa firm musi w tym roku po raz pierwszy składać sprawowania do bazy danych o odpadach (BDO), lub zrobić to po raz pierwszy w nowym zakresie. Chodzi o te firmy, które podlegają przepisom SUP (Single Use Plastic), czyli tzw. dyrektywie plastikowej, implementowanej ustawą  z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1903 ze zm.) - dalej ustawy produktowej.

Czytaj też: Noworoczny toast pod chmurką o 20 groszy droższy, a firmy utoną w sprawozdaniach

Zobowiązane do sprawozdawczości podmioty za 2023 rok nie muszą jeszcze ponosić opłat. Przy czym do sprawozdania liczyć się będzie tylko to, co zostało wprowadzone od 24 maja 2023 r., bo wtedy zaczęły w Polsce obowiązywać przepisy SUP. Skąd przedsiębiorcy mają wiedzieć ile jednorazowych kubków wprowadzili na rynek? Od powyższej daty mają również obowiązek prowadzić ewidencję ww. produktów i to z niej wynikają przekazywane do BDO wielkości.

Co w ewidencji

Do ewidencji wprowadza się produkty, które zostały wymienione w załączniku 9 do ustawy  produktowej. Trzeba w niej  wyszczególniać ilość, bądź masę i ilość wyrobów SUP wprowadzonych do obrotu w danym roku kalendarzowym. Jakie konkretnie produkty trzeba ewidencjonować, a tym samym uwzględniać w sprawozdaniu? Są to wymienione w zał. 9 do ustawy: 

• pojemniki jednorazowego użytku (z pokrywkami lub bez) na jedzenie, takie w które pakuje się żywność przeznaczoną do bezpośredniego spożycia na miejscu lub na wynos, zazwyczaj konsumowaną bez dalszej obróbki;
• paczki i owijki z elastycznych materiałów, zawierające żywność do bezpośredniego spożycia;
• pojemniki na napoje o pojemności do 3 litrów, w tym ich zakrętki i wieczka;
• kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
• lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 50 mikrometrów;
• balony (z wyjątkami);
• nawilżane chusteczki do higieny osobistej lub użytku domowego (z wyjątkami);
• wyroby tytoniowe z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne i takież filtry do tytoniu.

Sprawozdanie - tak, opłata – nie

Sprawozdanie za okres od 24 maja 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. ma zawierać informację o ilości (niekiedy i masie) wprowadzonych do obrotu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, wymienionych w załączniku nr 6 i 9 do ustawy produktowej. Muszą je złożyć nie tylko prowadzący bary, restauracje, sklepy (hurtownie) czy automaty vendingowe, sprzedające żywność pakowaną przez nich w plastikowe jednorazówki czy same kubki i pojemniki (zał.6), ale i wprowadzający do obrotu takie opakowania czy inne jednorazówki z zał. 9.

Składa się je za pośrednictwem indywidualnego konta w BDO marszałkowi województwa właściwemu ze względu na:

• lokalizację sklepu itd., gdzie były klientom udostępniane kubki czy pojemniki z zał. 6 (a więc osobno w każdym województwie),
• siedzibę lub miejsce zamieszkania przedsiębiorcy, który wprowadził do obrotu (wyprodukował lub sprowadził do kraju) jednorazówki z zał. 9.

W BDO należy wybrać zakładkę: „Sprawozdania o produktach, opakowaniach i odpadach opakowaniowych z nich powstających” i wypełnić dział I i III. Przy czym, jak mówi Joanna Wilczyńska, ekspert portalu Ekowiedza spółki Atmoterm SA, zajmującej się doradztwem środowiskowym, prowadzący sklepy, bary czy automaty itp. w sprawozdaniu dotyczącym kubków i pojemników (zał. 6), wypełniają w dziale III tabelę 4, a w dziale I zaznaczają czwarty kwadrat (prowadzący jednostkę handlu...).

Natomiast wprowadzający jednorazówki (zał. 9 – kubki, pojemniki, paczki, owijki, zrywki, balony, chusteczki nawilżane i wyroby tytoniowe z filtrami) wypełniają w tym samym dziale III tabele 5 i 6, a w dziale I zaznaczają pierwszy kwadrat (wprowadzający do obrotu produkty...).

Za 2023 r. nie muszą jednak z tego tytułu wnosić należnych opłat. - Tym samym w sprawozdaniu nie wpisuje się informacji należnej (pobranej) od klientów opłaty za kubki i pojemniki (zał. 6), ani o należnej opłacie produktowej za wprowadzanie do obrotu jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych (zał. 9). Ale tylko za 2023 r. Ta informacja pojawi się już w sprawozdaniu za rok 2024 – mówi Joanna Wilczyńska.

Niejasne podziały

Prowadzenie prawidłowej ewidencji, a więc i szansa na sporządzenie dobrego sprawozdania, nie jest wcale proste. Przykładowo, nie wszystkie chusteczki nawilżane są objęte obowiązkiem. Chodzi tylko o te wykonane z polimerów syntetycznych lub z naturalnych chemicznie zmodyfikowanych, przeznaczone do higieny osobistej i do użytku domowego. Ale te z wiskozy lub lyocellu – już nie. Jeśli chodzi o balony, to nie sprawozdaje się danych o takich do użytku przemysłowego lub profesjonalnego, które nie są rozprowadzane wśród konsumentów.

Z pojemnikami do żywności sprawa jest bardzo skomplikowana. - Tu wątpliwości spotyka się co krok - mówi nam Bartosz Draniewicz, radca prawny prowadzący Kancelarię Prawa Gospodarczego i Ekologicznego. Jako miejsce, w którym można szukać wyjaśnień, wskazuje unijny dokument „Zawiadomienie Komisji – Wytyczne Komisji dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych" na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko”, opublikowany w  Dzienniku Urzędowym C 216 UE z 7 czerwca 2021 r.

Jednak zastrzega, że dla znacznej grupy firm to lektura, delikatnie mówiąc, niezbyt zrozumiała. Wątpliwości można powziąć np. przy ustalaniu co jest pojemnikiem na jedną porcję zupy, a co nim nie jest. Bo może to zależeć od tego, ile zupy zostało weń wlane – jedna porcja czy więcej albo czy jest ona zimna czy gorąca.

Nowość

Nowość

Prawo ochrony środowiska

Bartosz Rakoczy, Błażej Wierzbowski

Sprawdź  

By pomóc firmom, poradnik co konkretnie podlega opłacie, a tym samym sprawozdawczości, a co nie, przygotował także Związek Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK. Zawiera on dziesiątki praktycznych wyjaśnień. Również z niego wynika, że w wielu sytuacjach to, czy pojemnik podlega przepisom SUP, zależy nie od samego naczynia, a od tego, co się w nim mieści. Ale to tylko poradnik, nie twarde prawo i wcale nie wiadomo, czy dokładnie tak samo będą myśleć wizytujący przedsiębiorcę inspektorzy.

Wysokie kary

Za nieprawidłowości związane ze sprawozdawczością i prowadzeniem ewidencji, grożą przedsiębiorcom kary i to wcale niemałe. Są one nakładane w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub wojewódzkiego inspektora inspekcji handlowej. Wysokość kary zależy od rodzaju naruszenia.

Naruszenia przez wprowadzających jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych (zał.9) takie jak: 

• brak prowadzenia ewidencji produktów wymienionych w załączniku nr 9 wprowadzonych do obrotu w danym roku kalendarzowym (naruszenie art. 3o ust. 1 ustawy produktowej);
• niewłaściwe prowadzenie ewidencji dotyczącej produktów wymienionych w pkt 1 i 4 załącznika nr 9 do ustawy produktowej   (art. 3o ust. 2 ).

- zagrożone są karą w od 10 tys. do 100 tys. zł.

Z kolei naruszenia dotyczące prowadzenia ewidencji dot. liczby nabytych i wydanych użytkownikom końcowym kubków na napoje i pojemników na żywność przez prowadzących jednostkę handlu detalicznego/hurtowego lub gastronomię czyli:

• brak prowadzenia ewidencji (naruszenie art. 3h ust. 1 ustawy produktowej),
• nieprowadzenie ewidencji oddzielnie dla poszczególnych jednostek – w przypadku gdy ktoś prowadzi więcej niż jedną  (naruszenie art. 3h ust. 2);
• nieprzechowywania danych zawartych w ww. ewidencjach przez pięć lat (art. 3h ust. 4) 

- zagrożenie karą wynosi od 500 zł do 20.000 zł.

Natomiast zgodnie z art. 180a ustawy o odpadach, niezłożenie sprawozdania w terminie jest zagrożone grzywną do do 5 tys. zł. 

Bezpieczniej złożyć

Jeśli ktoś zastanawia się czy składać sprawozdanie, gdy dane mogą być wadliwe, to odpowiedź brzmi – tak.

- Lepiej dla przedsiębiorcy będzie, gdy złoży sprawozdanie nawet na podstawie niepewnych danych, niż jeżeli ktoś zobowiązany tego nie zrobi. Mamy bowiem dopiero pierwszy rok stosowania przepisów związanych z dyrektywą SUP, jeszcze bez obowiązków opłatowych. Dopóki sprawozdawczość nie zostanie zakwestionowana przez marszałka, to tak zostanie. O ile w stosunku do osób, które sprawozdania nie złożyły można spodziewać się ewentualnie kary, to gdy okaże się że doszło do pomyłki liczę, że uda się kary przynajmniej w pierwszym roku uniknąć. Wszyscy zdają sobie bowiem sprawę, że przepisy są niejasne. Choć regulacje o SUP zakładają nieuchronność kary, to na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego są możliwości odstąpienia od niej, mimo że delikt został popełniony. Zwłaszcza przy tak niejasnych przepisach albo, gdy ktoś poprawnie skorygował sprawozdanie – mówi dr Bartosz Draniewicz.