Nowelizacja przepisów w zakresie amortyzacji budynków i lokali mieszkalnych całkowicie zmieniła sytuację wielu podatników. Wraz z 1 stycznia 2023 r. większość podatników przestała mieć możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych w postaci budynków i lokali mieszkalnych.

Amortyzacja budynków i lokali mieszkalnych zdaniem fiskusa

Zgodnie z przepisami przejściowymi podatnicy mogli, nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2022 r., zaliczać do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych będących odpowiednio budynkami mieszkalnymi, lokalami mieszkalnymi stanowiącymi odrębną nieruchomość, spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu mieszkalnego lub prawem do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, nabytych lub wytworzonych przed dniem 1 stycznia 2022 r.

Mając to na uwadze fiskus wskazywał, że ustawodawca wykazał się ustępstwem wobec podatników, pozwalając im na amortyzację budynków i lokali mieszkalnych do końca 2022 r. w odniesieniu do budynków i lokali mieszkalnych nabytych lub wytworzonych przed 1 stycznia 2022 r. Tym samym organy podatkowe stoją niezachwianie na stanowisku, że podatnikom nie przysługuje na zasadzie ochrony praw nabytych możliwość kontynuowania odpisów amortyzacyjnych, aż do całkowitego zamortyzowania środka trwałego.

Źródło: shutterstock

Według WSA amortyzacja budynków i lokali mieszkalnych była możliwa

WSA w Łodzi w wyroku z 27 czerwca 2023 r. sygn. akt I SA/Łd 258/23 podniósł, że przepis umożliwiający  amortyzację budynków i lokali nabytych lub wytworzonych przed dniem 1 stycznia 2022 r.  – do 31 grudnia 2022 r. – jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą ochrony praw nabytych i interesów w toku.

Zdaniem Sądu rozważania na temat niekonstytucyjności tego rodzaju rozwiązania prawnego można odnieść do wniosków jakie poczynił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lutego 2015 r., sygn. akt P 10/11, a które dotyczyły analogicznych przepisów ustawy o CIT.  Trybunał podkreślił w tym wyroku, że zasada ochrony interesów w toku zapewnia ochronę jednostki w sytuacjach, w których rozpoczęła ona określone przedsięwzięcia na gruncie dotychczasowych przepisów. Trybunał wskazał, że chociaż zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru bezwzględnego, na ustawodawcy ciąży szczególny obowiązek ochrony interesów w toku w sytuacji wystąpienia następujących przesłanek:

1. przepisy prawa wyznaczają pewien horyzont czasowy dla realizowania określonych przedsięwzięć;
2. dane przedsięwzięcie ma charakter rozłożony w czasie;
3. jednostka faktycznie rozpoczęła realizację danego przedsięwzięcia w okresie obowiązywania danej regulacji.

Dlatego do obowiązków ustawodawcy należy, aby ze względu na ochronę interesów w toku, tworzyć przepisy prawne w taki sposób, aby umożliwiały one dokończenie przedsięwzięć rozpoczętych stosownie do przepisów obowiązujących w chwili ich rozpoczynania, albo stworzyć inną możliwość dostosowania się do zmienionej regulacji prawnej.

Bez wątpienia podatnicy przy nabywaniu lub wytwarzaniu środków trwałych stanowiących nieruchomości lub prawa majątkowe na nieruchomościach, czynią to w ramach realizacji długofalowych inwestycji. Przy nabyciu nowych, a także używanych budynków lub lokali mieszkalnych  podatnicy mają prawo liczyć, że będą mogli je amortyzować od wartości początkowej co najmniej w okresach przewidzianych w chwili przyjęcia ich do używania, jeśli są kompletne i zdatne do użytku.

WSA w Łodzi uznał zatem, że podatnicy mają prawo dokonywać odpisów amortyzacyjnych od nieruchomości mieszkalnych nabytych przed 1 stycznia 2022 r. oraz zaliczać te odpisy amortyzacyjne do kosztów uzyskania przychodów na zasadach obowiązujących w dniu 31 grudnia 2021 r., do momentu pełnego zamortyzowania tych środków trwałych.

NSA przeciwny amortyzowaniu budynków i lokali

Najprawdopodobniej spór w doktrynie sądów administracyjnych w zakresie amortyzacji budynków i lokali mieszkalnych będzie toczył się nadal, gdyż w innym wyroku (wyrok NSA z 13 lipca 2023 r. sygn. akt II FSK 119/23) dotyczącym podobnego stanu faktycznego NSA stwierdził, że roczne vacatio legis było wystarczające dla podatników na przygotowanie się do nadchodzącej zmiany i w związku z tym, według NSA, podatnicy nie mają możliwości argumentowania dalszego dokonywania odpisów amortyzacyjnych na podstawie ochrony praw nabytych.

Skutki zmian w amortyzacji budynków i lokali mieszkalnych

Całkowita zmiana fundamentalnych zasad dotyczących amortyzacji sprawiła, że podatnicy zostali pozbawieni możliwości uwzględniania odliczenia kosztu uzyskania przychodu, jakim są odpisy amortyzacyjne. Wskazany powyżej nieprawomocny wyrok WSA w Łodzi jest również ciekawy o tyle, że dotychczas sądy administracyjne pozostawały na stanowisku, że w trybie skargi na indywidualną interpretację nie mają możliwości dokonywania oceny zgodności przepisów prawa podatkowego z Konstytucją. Mając jednakże na uwadze niedawny wyrok NSA, podatnicy nie powinni wiązać obecnie dużych nadziei z pozytywnym orzecznictwem w podobnych sprawach.

Autor: Remigiusz Fijak, Partner Associate ID Advisory

NieruchomościAmortyzacja