Podatkowe łamańce, czyli o darowiznach produktów spożywczych

Wątpliwości interpretacyjne może wyjaśnić minister finansów w drodze ogólnej interpretacji przepisów podatkowych – piszą doradca podatkowy z Kancelarii White & Case oraz koordynator ds. współpracy z producentami żywności z Federacji Polskich Banków Żywności

Aktualizacja: 02.05.2009 07:17 Publikacja: 02.05.2009 04:17

Podatkowe łamańce, czyli o darowiznach produktów spożywczych

Foto: Rzeczpospolita, Paweł Gałka

Obowiązujące od 1 stycznia bieżącego roku znowelizowane ustawy podatkowe ułatwiły współpracę między producentami i dystrybutorami artykułów spożywczych a organizacjami pożytku publicznego.

Cel, który przyświecał wprowadzonym zmianom, jest bardzo czytelny: stymulować działalność dobroczynną poprzez eliminację obciążeń podatkowych wiążących się z przekazywaniem produktów spożywczych na rzecz organizacji dających rękojmię ich wykorzystania w sposób ze wszech miar społecznie pożyteczny.

Umożliwienie producentom wyboru między zmarnowaniem poprzez utylizację a zagospodarowaniem żywności przez przekazanie jej wspomnianym organizacjom na tych samych warunkach ma niezwykle istotne znaczenie, zwłaszcza przy obecnej skali problemu niedożywienia i ogromnych potrzebach społecznych w tej sferze.

Największym echem w mediach odbiły się zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług, nie można jednak pominąć równie istotnych przepisów w ustawach o podatku dochodowym od osób prawnych i podatku dochodowym od osób fizycznych. Istotne jest, aby wszystkie zmiany odczytywać w kontekście celu ich wprowadzenia oraz wzajemnych związków między nowo wprowadzonymi regulacjami. Lektura uchwalonych nowelizacji, jak również niektórych poświęconych im artykułów prasowych nasuwa wniosek, że interpretatorzy przepisów, a być może częściowo sam ustawodawca, zagubili się gdzieś w gąszczu uchwalonych zmian, tracąc z pola widzenia główny cel i sens nowelizacji. Czas najwyższy spojrzeć na nowe przepisy oczami doradcy podatkowego oraz organizacji na co dzień zajmującej się działalnością charytatywną polegającą na zmniejszaniu obszarów niedożywienia i przeciwdziałaniu marnotrawstwu żywności.

[srodtytul]Cena nabycia lub wytworzenia[/srodtytul]

W efekcie nowelizacji ustaw o podatku dochodowym (art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT oraz art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy PIT) podatnicy dokonujący darowizn produktów spożywczych na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem ich wyłącznie dla celów działalności charytatywnej tych organizacji mają prawo zaliczyć wartość tych produktów (rozumianą jako cena ich nabycia lub koszt wytworzenia) do kosztów uzyskania przychodu, efektywnie zmniejszając swój podatek dochodowy.

Posłużenie się przez ustawodawcę formułą „cena nabycia lub koszt wytworzenia” nie pozostawia cienia wątpliwości co do tego, że z omawianej możliwości skorzystać może każdy podatnik, który przekazuje nieodpłatnie produkty spożywcze, niezależnie od tego, czy produkty te samodzielnie wytworzył czy też w toku swej działalności uprzednio zakupił.

Tak producenci, jak i dystrybutorzy żywności mogą zatem zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu odpowiednio koszt wyprodukowania lub koszt nabycia artykułów spożywczych, które w ramach darowizny przekazują na cele charytatywne organizacjom pożytku publicznego. Właśnie tym konkretnym przepisem o kosztach nabycia artykułów spożywczych ustawodawca w sposób przemyślany i jednoznaczny otwiera furtkę do działalności charytatywnej sieciom handlowym, hurtowniom i sklepom, dzięki którym skala pomocy potrzebującym może w istotny sposób wzrosnąć. Z kolei takim, organizacjom jak banki żywności, umożliwi to dużo skuteczniejsze działanie w sferze zagospodarowywania artykułów spożywczych narażonych na zmarnowanie i zapobiegania zjawisku niedożywienia. Cel, który leżał u podstaw nowelizacji, został zatem w pełni osiągnięty.

[srodtytul]VAT: Kto jest producentem[/srodtytul]

Nowelizacja ustawy o VAT (art. 43 ust 1 pkt 16) wprowadziła zwolnienie od tego podatku dla czynności polegającej na nieodpłatnym przekazaniu produktów spożywczych organizacjom pożytku publicznego pod warunkiem obowiązku prowadzenia szczegółowej dokumentacji potwierdzającej fakt przekazania produktów na rzecz tych organizacji z przeznaczeniem na działalność charytatywną. Przepis art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy zawiera jednak zwrot, który może sugerować, że możliwość zwolnienia od VAT dotyczy wyłącznie dostaw dokonywanych przez producentów produktów spożywczych, a nie np. ich dystrybutorów czy hurtownie, stwierdza on bowiem, że zwolniona od podatku jest „dostawa towarów, [...], przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze [...]”

Faktem jest, że sformułowanie to doprowadziło do dość emocjonalnej reakcji niektórych komentatorów zmian podatkowych obwieszczających o błędzie ustawodawcy, który „chciał dobrze, ale mu nie wyszło”, w efekcie czego dystrybutorzy żywności z tej możliwości nie mogą skorzystać. Powstaje pytanie, czy rzeczywiście tak jest.

Po pierwsze, pojęcie producenta nie zostało przez ustawodawcę podatkowego zdefiniowane. Potocznie mianem tym określa się podmiot, który wytwarza produkt w takim sensie, że stanowi on odrębną od części składowych (surowców, półproduktów etc.) całość przygotowaną do wprowadzenia do obrotu. Nie ma przy tym znaczenia, czy producent zajmował się wytwarzaniem produktu od początku do końca, czy też wykonał wyłącznie niektóre czynności prowadzące do jego wytworzenia, np. opakował produkt wykonany na jego zlecenie. Rodzi się od razu refleksja, że również dystrybutorzy żywności (w szczególności duże sieci handlowe) są niewątpliwie producentami w zakresie, w jakim sprzedają produkty wykonane na ich zlecenie i opatrzone ich znakiem towarowym.

Po drugie, czysto gramatycznie odczytując wprowadzony przez ustawę przepis, można odnieść wrażenie, że nigdzie nie zostało powiedziane, iż zwolniona jest dostawa produktów spożywczych wyprodukowanych przez producenta dokonującego ich przekazania – ustawa w art. 43 ust. 1 pkt 16 wymaga wyłącznie, aby dokonujący przekazania żywności miał status producenta, niekoniecznie w odniesieniu do przekazywanych produktów.

[srodtytul]Potrzebna wykładnia ministra[/srodtytul]

Po trzecie, odczytanie łącznie nowelizacji ustawy o VAT i ustaw o podatku dochodowym pokazuje ścisły związek między nimi – możliwość uznania darowizny za koszt podatkowy (art. 16 ust. 1 pkt 14 CIT oraz art. 23 ust. 1 pkt 11 PIT) występuje w zakresie „produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT”. Powoduje to pewne „zakleszczenie” przy odczytywaniu tekstu prawnego, tzn. koszt nabycia (charakterystyczny dla dystrybutorów) może być zaliczony do kosztów podatkowych, jeżeli dotyczy produktów spożywczych, których przekazania dokonują producenci.

Poza czysto językowym rozumieniem przepisów istnieje jeszcze ich warstwa celowościowa i funkcjonalna, która nakazuje odczytywać rzeczywistą treść przepisu przez pryzmat jego celu i funkcji, jaką w obrocie prawnym ma spełniać. Jaki cel miałoby wykluczenie z kręgu podmiotów uprawnionych do zwolnienia od VAT dystrybutorów i hurtowni produktów spożywczych? Jaki cel miałoby zawężanie podmiotowego zakresu korzyści podatkowych w ustawie o VAT w stosunku do ustaw o podatku dochodowym, skoro uchwalone były w ramach jednej nowelizacji? Niepodobna znaleźć jakiegokolwiek sensownego uzasadnienia.

Dobrodziejstwo tzw. wykładni celowościowej pozwala zatem odrzucić taką interpretację przepisu, która jest w oczywisty sposób nieracjonalna z punktu widzenia osiągnięcia założonego przez ustawodawcę celu.

Sprzeczność, jaka występuje między celem ustawodawcy a jego literalną realizacją w ustawie o VAT, pozwala zgłosić pilną potrzebę rozstrzygnięcia poruszonych powyżej wątpliwości interpretacyjnych przez ministra finansów w drodze ogólnej interpretacji przepisów podatkowych.

Obowiązujące od 1 stycznia bieżącego roku znowelizowane ustawy podatkowe ułatwiły współpracę między producentami i dystrybutorami artykułów spożywczych a organizacjami pożytku publicznego.

Cel, który przyświecał wprowadzonym zmianom, jest bardzo czytelny: stymulować działalność dobroczynną poprzez eliminację obciążeń podatkowych wiążących się z przekazywaniem produktów spożywczych na rzecz organizacji dających rękojmię ich wykorzystania w sposób ze wszech miar społecznie pożyteczny.

Pozostało 93% artykułu
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP