Urząd skarbowy ma prawo dokonać w toku postępowania podatkowego zabezpieczenia spłaty prognozowanego zobowiązania podatkowego. Jako powód może podać wyzbywanie się przez podatnika majątku, wykrycie procederu posługiwania się fikcyjnymi fakturami czy permanentne uchylanie się od płacenia podatków. Podatnik ma prawo zaproponować własne zabezpieczenie.

Potencjalny podatek

Urząd skarbowy może dokonać zabezpieczenia spłaty podatku na mieniu podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym, w trakcie postępowania podatkowego (art. 33 § 2 Ordynacji podatkowej).

Zabezpieczenie może być ustanowione przed wydaniem decyzji określającej lub ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, a także określającej kwotę zwrotu podatku. Obejmuje ono przybliżoną kwotę podatku wyliczoną przez urząd skarbowy na podstawie posiadanych już danych co do wysokości podstawy opodatkowania. Zabezpieczenie stosowane przed określeniem wysokości zobowiązania podatkowego rozciąga się także na odsetki za zwłokę od prognozowanej kwoty należne na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu. Warto zaznaczyć, że odsetki za zwłokę nie będą naliczone za okres zabezpieczenia od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostaną zaliczone na poczet zaległości podatkowych. Wynika tak z art. 54 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

O planach dokonania zabezpieczenia może świadczyć otrzymanie wezwania do złożenia oświadczenia o nieruchomościach i prawach majątkowych, mogących być przedmiotem hipoteki przymusowej, oraz o rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych, na których może być ustanowiony zastaw skarbowy. Spis - zawierający szczegółowe informacje o posiadanych ruchomościach oraz cenniejszych rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach - sporządza się na formularzu ORD-HZ. Oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Nie można być jednak ukaranym za niepodanie szacunkowej wartości rzeczy lub praw majątkowych albo za wpisanie wartości nieodpowiadającej rzeczywistej wartości ujawnionych składników majątku. Podatnik ma prawo odmówić złożenia oświadczenia. Może to jednak świadczyć o potencjalnych trudnościach z dochodzeniem zobowiązania podatkowego i przemawiać za ustanowieniem zabezpieczenia jego spłaty.

Uzasadniona obawa

Zabezpieczenie stosuje się, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane.

Ustawowo określone zostały dwie przesłanki warunkujące takie przeświadczenie: trwałe nieuiszczanie przez podatnika wymagalnych zobowiązań publicznoprawnych oraz wyzbywanie się majątku. Trwałe niewywiązywanie się z zobowiązań publicznoprawnych oznacza przede wszystkim konieczność ich dochodzenia w trybie egzekucji administracyjnej. Przesłankę wyzbywania się majątku należy natomiast w tym kontekście rozumieć jako takie uszczuplenie mienia, np. w wyniku udzielania pożyczek krewnym czy przekazania dziecku mieszkania w darowiźnie, które może utrudnić lub uniemożliwić przymusowe ściągnięcie podatku.

To jedynie przykładowe wyliczenie. Przesłankami ustanowienia zabezpieczenia mogą być okoliczności towarzyszące powstaniu zobowiązania podatkowego i oceniane ostatecznie w toku postępowania wymiarowego. Są to: ukrywanie dochodów, nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych, wystawianie pustych faktur czy udział w transakcjach karuzelowych (wyrok NSA z dnia 1 marca 2019 r., sygn. akt I FSK 510/17). Wystarczającą podstawą do zastosowania zabezpieczenia może być w pewnych przypadkach samo zestawienie sytuacji majątkowo-finansowej podatnika z przewidywaną wysokością jego zaległości podatkowych, z której wynika, że nie dysponuje on aktywami pozwalającymi na uiszczenie ewentualnego podatku dobrowolnie lub przymusowo (por. wyrok NSA z dnia 15 marca 2019 r., sygn. akt I FSK 470/17).

Formy zabezpieczenia

Podstawowym celem postępowania zabezpieczającego nie jest pobór podatku, lecz zapewnienie środków na pokrycie należności, której wysokość nie została ostatecznie wyliczona. Zabezpieczenie może być dokonane w sposób przymusowy - zgodnie z przepisami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo dobrowolny - na wniosek podatnika.

W pierwszym przypadku organ egzekucyjny ustanawia zabezpieczenie na wniosek organu podatkowego i na podstawie wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia. We wniosku zgłaszanym w toku postępowania podatkowego powinny być wyszczególnione składniki majątkowe podatnika mogące być przedmiotem zabezpieczenia. Zabezpieczenie może przybrać formę zajęcia konta bankowego, obciążenia nieruchomości hipoteką przymusową czy ustanowienia zakazu zbycia spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego (patrz ramka). Nie może ono obejmować rzeczy i praw majątkowych zwolnionych z egzekucji. W razie potrzeby organ egzekucyjny może stosować kilka sposobów zabezpieczenia. Zezwala na to art. 158 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Dobrowolna realizacja decyzji o zabezpieczeniu polega natomiast na przyjęciu przez organ podatkowy, na wniosek podatnika, ustawowo dopuszczalnych form zabezpieczenia. Może to być gwarancja ubezpieczeniowa, poręczenie banku czy zastaw skarbowy na papierach wartościowych emitowanych przez NBP (patrz ramka). Wybór formy lub form zabezpieczenia należy do podatnika. Jeżeli złoży on wniosek o przyjęcie zabezpieczenia, to dopiero kiedy zostanie wydane postanowienie odmowne, może nastąpić zabezpieczenie w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Stanowi tak art. 33d § 3 Ordynacji podatkowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2019 r. poz. 1438)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 64 (1626) z dnia 2019-08-12

Własność nieruchomości i księgi wieczyste. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl

Kontrola