Właścicielem produktu III filaru może być każda osoba korzystająca z obligatoryjnego systemu ubezpieczeń społecznych, uwzględniając w tym:
* Pracowników,
* Osoby bezrobotne,
* Urzędników państwowych, żołnierzy, sędziów,
* Inwalidów,
* Osoby prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, które wybrały tą formę oszczędzania,
* Małżonków ww. osób.
Minimalna i maksymalna (jeśli istnieje) wysokość składki jest określana w regulaminie każdego z podmiotów oferujących produkt III filaru.
W Niemczech, istnieje możliwość odpisania od podatku składek ubezpieczeniowych wpłacanych w III filarze – co do zasady, maksymalna kwota składek możliwa do odpisania od podatku w skali roku wynosi 2 400 EUR lub 4 800 EUR dla małżeństw rozliczających wspólnie podatek dochodowy. Prywatne formy oszczędzania mogą być również dotowane przez państwo, co w zamyśle prawodawcy ma zachęcać inwestorów do dodatkowego odkładania środków w ramach III filaru. Osoby oszczędzające za pośrednictwem wymienionych wcześniej produktów (ubezpieczeniowych, bankowych oraz produktów towarzystw inwestycyjnych), mogą otrzymać subwencje ze strony państwa. Jej wysokość wynosi 154 EUR rocznej dotacji oraz 300 EUR dodatku na dziecko.
Inne rozwiązania dobrowolne
Od 2004 r. osoby prowadzące indywidualną działalność gospodarczą mają prawo do skorzystania z tzw. Rürup-Rente. Do wykorzystania benefitów wynikających z tego mechanizmu prawo mają także pracownicy. Dla porównania, narzędzie Riester-Rente jest niedostępne dla osób prowadzących działalność gospodarczą ani dla tzw. freelancer'ów. W 2007 r. zarejestrowanych zostało 630 000 kontraktów Rürup-Rente. Są one oferowane przez: * Towarzystwa ubezpieczeń w formie ubezpieczeń na życie i produktów kapitałowych (unit-linked), * Banki, * Podmioty prowadzące działalność maklerską.
Dozwolona w każdym roku, maksymalna wysokość składki wynosi 20 000 EUR (limit ten jest dwukrotnie wyższy dla małżeństw). Dwie trzecie wartości składek można odpisać od podatku – do roku 2025 wskaźnik ten wzrośnie do 100proc.. Opodatkowanie wypłacanych środków przebiega w sposób analogiczny do I filaru. Po przekroczeniu 60. roku życia środki są wypłacane w formie renty dożywotniej – wypłata wcześniejsza lub w formie jednorazowej kwoty nie są dozwolone. Prawa do tej emerytury nie są dziedziczne ani przenoszone.
Finlandia
W Finlandii system emerytalny jest oparty przede wszystkim na publicznym pierwszym filarze. Jest on podzielony na dwa elementy: pierwszy (rządowy) jest finansowy z podatków i składek wszystkich obywateli, zaś drugi (uzależniony od wysokości dochodów – TyEL) jest finansowy przez składki wpłacane przez pracodawców i pracowników.
W 2005 r. Finlandia zdecydowała się na wprowadzenie szeregu zmian do swojego systemu emerytalnego. Najważniejsze z nich dotyczyły:
* Uwzględnienia przy obliczaniu wysokości emerytury pełnego (uwzględniającego całościowy przebieg kariery zawodowej) okresu składkowego każdego obywatela, a nie tylko 10 ostatnich lat z tego okresu,
* Wprowadzenia elastycznego wieku przejścia na emeryturę – od 63. do 68. roku życia,
* Podniesienia wysokości składki pracowniczej dla osób powyżej 53. roku życia,
* Uwzględnienia podczas obliczania emerytury szacowanej długości życia obywateli fińskich.
Drugi filar w Finlandii stanowi uzupełnienie pierwszego. Nie jest on obowiązkowy, a jego popularność jest niewielka – zawiera w sobie dobrowolne możliwości odkładania składek na emeryturę przez pracownicze zakładowe lub branżowe plany emerytalne. Trzeci filar to dobrowolny system dodatkowego oszczędzania na emeryturę za pośrednictwem produktów towarzystw ubezpieczeniowych. Ze względu na to, iż podstawowy system emerytalny (I filar) jest wyjątkowo bogaty i rozbudowany – w porównaniu do pozostałych analizowanych krajów – pozostałe możliwości cieszą się dużo mniejszym zainteresowaniem zarówno ze strony pracodawców, jak i pracowników i osób niezatrudnionych. W celu poprawy sytuacji, od 2009 r. rząd fiński wprowadza nowy program dotyczący modyfikacji istniejących subwencji podatkowych w zakresie mechanizmów dotyczących produktów III filaru.
I filar
Element emerytury państwowej uzależniony od wysokości zarobków obywateli ma częściowo charakter kapitałowy i zarządzany jest przez prywatne firmy, przez co uzyskuje charakter zbliżony do połączenia I i II filaru z krajów Europy Środkowej. System jest obowiązkowy dla wszystkich zatrudnionych obywateli.
Wysokość składki jest uzależniona od wieku pracownika. Osoby poniżej 53. roku życia odprowadzają składkę w wysokości 4,3 proc. wynagrodzenia, zaś powyżej tego wieku – 5,4 proc. Pracodawca odprowadza min. 21,6 proc. składki z wynagrodzenia pracownika – może jednak otrzymywać bonusy lub rabaty od instytucji wypłacających świadczenie emerytalne i w rezultacie odprowadzać niższą składkę. Nie ustalono maksymalnej wysokości wynagrodzenia, od którego nie odprowadza się składki. Wysokość emerytury jest uzależniona od wartości zarobków i odprowadzanych składek. Otrzymywanie pełnej emerytury rządowej to zapewnione miesięczne wpływy w wysokości 525 EUR. Aby ją otrzymać, należy być rezydentem w Finlandii przez okres 40 lat. Ten rodzaj świadczeń zapewnia utrzymanie również w przypadkach takich jak: osoba fizyczna nie otrzymuje emerytury w części uzależnione od wysokości zarobków, jest niezdolna do pracy, główny żywiciel rodziny umiera lub osoba zbliżająca się do wieku emerytalnego zostaje zwolniona.
Grupowe / pracownicze, dobrowolne plany emerytalne (II filar)
Produkty oferowane pracownikom w ramach II filaru są bardzo podobne do tych, z których społeczeństwo fińskie korzysta w filarze trzecim. W ujęciu środkowoeuropejskim byłyby one klasyfikowane jako produkty III lub IV filaru o charakterze zbliżonym do polskich PPE.
Ok. 6 proc. ludności w wieku produkcyjnym posiada produkt II filaru. W ramach drugiego filaru poszczególne firmy lub ich grupy (np. w zakresie branży) oferują swoim pracownikom dodatkowe plany emerytalne w formie funduszy zarządzanych przez firmy ubezpieczeniowe lub pokrywanych z rezerw finansowych przedsiębiorstwa. Możliwość uczestnictwa w planie oferowanym przez zakład pracy jest całkowicie dobrowolna. Warunki uczestnictwa są bardzo liberalne – ze względu na niski stopień zainteresowania produktem, towarzystwa ubezpieczeń nie stosują specjalnych ograniczeń w tym zakresie. 71 proc. uczestników II filaru posiada polisę wykupioną w towarzystwie ubezpieczeniowym. Istnieje podział składki między pracodawcę i pracownika. Ci ostatnio mogą wpłacać do 50 proc. wysokości ustalonej składki rocznej.
W przypadku gdy składka jest odprowadzana przez pracodawcę, wypłata świadczeń jest możliwa po przekroczeniu przez uczestnika wieku minimum 55 lat. Jeżeli składka odprowadzana jest również przez pracownika, limit wieku wzrasta do 60 lat.
Składki odprowadzane przez pracodawców można odpisać od podatku w całości, zaś składki pracownicze można odpisać do wysokości 5proc. wynagrodzenia lub wysokości 5 000 EUR rocznie.
Indywidualne dobrowolne plany emerytalne (III filar)
Ok. 13,1 proc. (2009) ludności w wieku produkcyjnym posiada produkt III filaru. Produkty III filaru są oferowane wyłącznie przez towarzystwa ubezpieczeń działające na terytorium Finlandii. Ich działalność podlega nadzorowi ze strony fińskiego regulatora.
Produkty III filaru w Finlandii cieszą się większym zainteresowaniem niż dodatkowe emerytury pracownicze (II filar). Do 2005 r. produkty III filaru posiadało 550 000 Finów. Dwie trzecie polis ubezpieczeniowych zostało wykupionych przez osoby fizyczne, zaś jedna trzecia przez firmy na rzecz swoich pracowników. Produkty III filaru są szczególnie rozpowszechnione wśród osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą.
Minimalna i maksymalna (jeśli dotyczy) wysokość składki jest regulowana przepisami wewnętrznymi towarzystw ubezpieczeniowych. Średnia wpłata miesięczna wynosi ok. 100 EUR.
Odpisanie składek od podatku jest możliwe do wysokości 5 000 EUR (pracownicy) lub 8 500 EUR (pracodawcy). W tym drugim przypadku, jeżeli do składek pracodawcy dodawane są jeszcze składki pracownika, maksymalny limit możliwy do odpisania od podatku pracownika wynosi 2 500 EUR. Wypłata środków z funduszu jest oprocentowana stawką 28 proc. Istnieje wymóg, zgodnie z którym wpłata składek musi następować w regularnych odstępach czasu, minimum raz na pół roku przez okres dwóch lat, żeby możliwe było skorzystanie z ułatwień podatkowych. Fińska reforma podatków zmieniła dotychczasową (progresywną stawkę) opodatkowania na liniową. W konsekwencji, zmniejszyła się liczba osób o najwyższych dochodach, które do tej pory oszczędzały za pośrednictwem produktów III filaru. Jednocześnie – zgodnie z oczekiwaniami rządu – zwiększyło się zainteresowanie nimi wśród osób bezrobotnych lub o niskich przychodach.
Opracowanie na podstawie:
Raporty Mercer
Raport PwC Polska dla Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami (IZFiA) z października 2010 r.
