Istotne jest też to, że prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonym, którzy spełnią warunki z art. 184 ustawy emerytalnej, niezależnie od tego, kiedy osiągną wiek emerytalny umożliwiający wcześniejsze przejście na świadczenie.
Prawo do wcześniejszej emerytury może więc uzyskać kobieta, jeśli ukończy 55 lat, a mężczyzna – 60 lat, mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz co najmniej 15 lat pracowali w warunkach szczególnych i wykonywali pracę określoną w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej: rozporządzenie RM).
Trudne zajęcia
Dla niektórych grup zawodowych rozporządzenie RM przewiduje jednak odmienne, jeszcze bardziej korzystne warunki nabycia prawa do emerytury. Dotyczy to np. wykonujących prace określone w wykazie B – przy przetwórstwie azbestu, produkcji ołowiu i kadmu czy w hutnictwie. Wśród prac w warunkach szczególnych załącznik A wymienia także prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego (dział XIV poz. 1). Jednak określenie zakresu pracowników, którzy mogą skorzystać z tego przepisu, budzi wiele wątpliwości, które rozstrzyga orzecznictwo sądowe.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 5 kwietnia 2016 r. (III AUa 1972/15) stwierdził, że nie każda praca na stanowisku palacza jest tą wymienioną pod poz. 1 działu XIV wykazu A będącego załącznikiem do rozporządzenia RM, ale tylko praca palacza kotła parowego lub wodnego typu przemysłowego. W tej sprawie za pracę w warunkach szczególnych nie uznano pracy palacza, który obsługiwał piece służące wyłącznie podgrzewaniu wody stosowanej do ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych i zakładowych (centralnego ogrzewania) oraz uzyskania ciepłej wody użytkowej, a nie do wzbudzania procesów technologicznych. Przyjęto, że rozporządzenie RM nie wymienia takiej pracy.
Orzecznictwo wskazuje też, że zawarte w przepisie określenie „typu przemysłowego" oznacza, że istotne znaczenie ma to, gdzie stosuje się kocioł, aby praca palacza została zakwalifikowana do tej wykonywanej w warunkach szczególnych. Kocioł typu przemysłowego, to taki używany w przemyśle, dla potrzeb procesów technologicznych. Takim kotłem nie jest natomiast piec centralnego ogrzewania używany do ogrzewania budynków (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 6 listopada 2013 r., III AUa 920/13). Podobnie wypowiadał się także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 20 marca 2013 r. (I UK 517/12), kwestionując pracę palacza c.o. w kotłowni w szkole jako tę wykonywaną w warunkach szczególnych umożliwiającą uzyskanie wcześniejszej emerytury.
Nieważna nazwa
Do ustalenia, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, sama nazwa zajmowanego przez niego stanowiska nie ma decydującego znaczenia. Ważny jest bowiem rodzaj powierzonej mu pracy i rzeczywiście wykonywane zadania pracownicze. Zwracał na to uwagę m.in. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 15 lipca 2015 r. (III AUa 270/15).
