Od 2005 r. organizacja analityczna Gallup pracuje nad pomiarem szczęścia na całej planecie. Misja ta jest szczególnie ważna, ponieważ coraz więcej rządów twierdzi, że priorytetowo traktuje dobrobyt swoich obywateli.
Na przykład wszystkie kraje OECD mierzą obecnie szczęście swoich obywateli, w tym Wielka Brytania. Ponad dekadę temu Bhutan zadeklarował, że głównym celem jego rządu jest "szczęście narodowe brutto", a nie produkt krajowy brutto.
Światowy ranking opiera się na jednym prostym, ale potężnym pytaniu, zwanym Drabiną Cantrila:
Wyobraź sobie drabinę ze szczeblami ponumerowanymi od zera na dole do dziesięciu na górze. Szczyt drabiny reprezentuje najlepsze możliwe życie dla ciebie, a dół drabiny reprezentuje najgorsze możliwe życie dla ciebie. Na którym szczeblu drabiny uważasz, że obecnie się znajdujesz?
Kiedy czytasz to pytanie, co kojarzy Ci się ze szczytem drabiny i co on dla Ciebie reprezentuje? Czy jest to miłość, pieniądze, rodzina — czy coś innego?
Niedawno przewodziłem grupie badaczy ze Szwecji, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Zbadaliśmy te pytania w badaniu na 1600 dorosłych Brytyjczyków i opublikowaliśmy nasze wyniki w Nature Scientific Reports. Przeprowadziliśmy eksperyment z pięcioma niezależnymi grupami.
Jedną grupę zapytano, co reprezentuje dla nich szczyt drabiny. Innej grupie zadano dokładnie to samo pytanie, ale tym razem metafora drabiny, w tym obraz drabiny, została usunięta, a termin "drabina" zastąpiono terminem "skala".
Nasze badanie wykazało, że metafora drabiny sprawiała, że ludzie myśleli więcej o władzy i bogactwie, a mniej o rodzinie, przyjaciołach i zdrowiu psychicznym. Gdy metafora drabiny została usunięta, ludzie nadal myśleli o pieniądzach, ale bardziej w kategoriach "bezpieczeństwa finansowego" niż terminów takich jak "bogactwo", "bogaty" czy "klasa wyższa".
W trzeciej grupie ludzie interpretowali pytanie, w którym usunięto metaforę drabiny, a także opis od góry do dołu w pytaniu. W czwartej i piątej niezależnej grupie, oprócz powyższych zmian, wyrażenie "najlepsze możliwe życie" zostało zastąpione odpowiednio "najszczęśliwszym możliwym życiem" i "najbardziej harmonijnym życiem".
Ludzie w grupach szczęścia i harmonii myśleli mniej o władzy i bogactwie, a bardziej o szerszych formach dobrobytu, takich jak relacje, równowaga między życiem zawodowym a prywatnym i zdrowie psychiczne, w porównaniu z innymi grupami.
Ludzie nie chcą być na szczycie drabiny
Mój zespół badawczy zapytał również ludzi, gdzie chcieliby się znaleźć na skali różnych pytań. Badacze często zakładają, że ludzie chcą jak najlepszego życia, ale według naszej wiedzy nikt tego nie sprawdził. Wyniki pokazały, że w żadnej z grup ponad połowa uczestników nie chciała dziesiątki, czyli najlepszego możliwego życia. Typowym pragnieniem było dziewięć.
Z wyjątkiem grupy z analogią drabiny. Oni zazwyczaj chcieli ósemki. Metafora drabiny sprawiła, że ludzie myśleli więcej o władzy i bogactwie kosztem relacji, zdrowia psychicznego i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym — i sprawiła, że ludzie chcieli uzyskać niższy wynik.
Co to mówi o rankingach szczęścia, w których Finlandia często jest mistrzem? Cóż, istnieje ryzyko, że ranking opiera się na wąskiej, zorientowanej na bogactwo i władzę formie szczęścia, a nie na szerszej definicji. Nie oznacza to, że Finowie są nieszczęśliwi, ale rodzaj szczęścia, w którym się wyróżniają, może być skoncentrowany na władzy i bogactwie.
Wyniki naszego badania nasuwają pytanie, jaki rodzaj szczęścia chcemy zmierzyć. Idea szczęścia danej osoby nie może być określona przez badacza. Dlatego badacze muszą pytać ludzi o ich koncepcję szczęścia.
Badania wykazały, że kiedy ludzie definiują szczęście, tylko w niewielkim stopniu wspominają o bogactwie i statusie. Powszechnie wiadomo, że pieniądze wiążą się z dobrym samopoczuciem, ale efekt pieniężny jest słabszy niż wiele innych czynników szczęścia, w których najsilniejszy wpływ mają dobrej jakości relacje społeczne.
Ostatnie badania przeprowadzone przez Uniwersytet Oksfordzki pokazują, że szczęście faktycznie powoduje, że ludzie są bardziej produktywni, a najważniejszym czynnikiem szczęścia w pracy jest przynależność. Z drugiej strony uważa się, że wynagrodzenie jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na szczęście w pracy, ale okazuje się, że jest ono znacznie słabszym czynnikiem wpływającym na szczęście w pracy niż przynależność. Jest to zgodne z ogólnym przesłaniem nauki o szczęściu, że relacje są najważniejszym czynnikiem szczęścia.
Jaki rodzaj szczęścia chcemy mierzyć?
Poprzednie badania wykazały, że Drabina Cantrila odzwierciedla poziom dochodów i status społeczny ludzi w większym stopniu niż inne wskaźniki dobrostanu. Obecne badanie dostarcza więcej dowodów na to, że być może to proste, ale potężne pytanie można w przyszłości uzupełnić o dodatkowe pytania, aby wyjaśnić, co ludzie rozumieją przez szczęście.
Nasze badanie zostało przeprowadzone wyłącznie w Wielkiej Brytanii, więc oczywiście badania te powinny zostać przeprowadzone również w innych krajach, biorąc pod uwagę globalny charakter tego tematu. Nasze wyniki wskazują jednak, że niekoniecznie mierzymy szczęście i dobrostan w sposób zgodny z tym, jak faktycznie definiujemy te pojęcia w naszym życiu.
August Nilsson — doktorant psychologii organizacji, Uniwersytet w Lund
Źródło: The Conversation (Creative Commons)
