Pomiary domowe ciśnienia tętniczego – wykorzystanie w praktyce

Domowe pomiary mogą być cenną metodą w rozpoznawaniu nadciśnienia tętniczego i ocenie skuteczności leczenia hipotensyjnego. Muszą być jednak wykonywane w określony sposób – za pomocą odpowiednich aparatów i z zastosowaniem obowiązujących zaleceń.

Jaki aparat do mierzenia ciśnienia wybrać

Odpowiedź jest krótka: walidowany aparat z odpowiednio dobranym mankietem zakładanym na ramię. Walidacja oznacza posiadanie przez sprzęt badania klinicznego opublikowanego w recenzowanym czasopiśmie, w którym przedstawiono wyniki serii pomiarów za pomocą tych aparatów w porównaniu z urządzeniem referencyjnym. Badania te wykonuje się za pomocą jednego z trzech protokołów:

• British Hypertension Society (BHS),
• Association for the Advancement of Medical Instrumentation (AAMI),
• European Society of Hypertension (ESH).

Tak więc należy na opakowaniu urządzenia znaleźć informację o walidacji zgodnie z jednym z nich, np. „AAMI pass”, „BHS A/A” lub „ESH pass”. Informacje te dostępne są również na stronach internetowych: www.dableducational.org, www.bhsoc.org i www.pressionearteriosa.net. Zgody wydane przez CE, ISO i inne organy nie stanowią o rekomendacji aparatów do domowych pomiarów ciśnienia tętniczego.

Należy również pamiętać, że mankiet aparatu musi być dobrany do obwodu ramienia pacjenta. Poduszka mankietu powinna obejmować 80-100 proc. obwodu ramienia, a jej środek znajdować się nad tętnicą ramienną. Należy założyć mankiet na ramię i sprawdzić, czy obwód ramienia mieści się w zakresie przewidzianym przez producenta i oznaczonym na mankiecie za pomocą symboli graficznych. Dostępne są mankiety które obejmują szeroki zakres obwodów ramienia – jednocześnie średni i duży (rozmiar M-L).

Jak wykonywać domowe pomiary ciśnienia tętniczego

Pomiary powinny być wykonywane w cichym pomieszczeniu o optymalnej temperaturze. Przed badaniem pacjent powinien odpocząć przez kilka minut w pozycji siedzącej. Należy mu zalecić, aby tuż przed pomiarem i podczas niego nie rozmawiał, nie krzyżował nóg, miał podparte plecy i trzymał stopy oparte na podłodze. Ramię, na którym wykonuje się pomiar, musi się znajdować na wysokości serca, a ręka powinna być podparta. Wykonuje się co najmniej dwa pomiary w odstępie 1 min. Wyniki należy odnotować w dzienniczku samokontroli.

Prawidłowy pomiar ciśnienia tętniczego krok po kroku (całość powinna zająć około 10 minut):

Jak często mierzyć ciśnienie tętnicze w domu

Autorzy wytycznych uznali, że optymalny schemat wykonywania domowych pomiarów ciśnienia tętniczego powinien wyglądać następująco:

• pomiary wykonuje się przez siedem kolejnych dni;
• robi się dwa pomiary rano i dwa wieczorem, o stałych porach, w równych odstępach czasu (np. godz. 6 i 18, godz. 7 i 19);
• odstęp między pomiarami powinien wynosić 1-2 min (w przypadku aparatów automatycznych – „raz po razie”);
• pomiary powinny być wykonywane przed posiłkiem i jeżeli chory otrzymuje leki hipotensyjne – przed przyjęciem leków;
• z uzyskany wyników (z pominięciem tych z pierwszego dnia) obliczane są średnie wartości ciśnienia tętniczego.

Pomiarów według tego schematu należy dokonywać zarówno przy rozpoznawaniu nadciśnienia tętniczego, jak i w celu oceny skuteczności leczenia hipotensyjnego przed każdą wizytą u lekarza. Autorzy obowiązujących wytycznych wyrazili opinię, że chorzy otrzymujący leki hipotensyjne poza siedmiodniowymi okresami pomiarów mogą dokonywać pomiarów BP rzadziej, np. jeden-dwa razy w tygodniu, w celu poprawy stopnia przestrzegania zaleceń.

O czym jeszcze trzeba pamiętać zalecając domowe pomiary ciśnienia tętniczego

Należy sprawdzić, czy pacjent umie prawidłowo wykonać badanie (jeśli nie – trzeba go przeszkolić) oraz poinformować o konieczności zapisywania wyników wraz z godziną pomiaru (określić, jak często i o jakich porach dnia lub godzinach powinien wykonywać pomiary), o zmienności ciśnienia tętniczego, wartościach prawidłowych, potrzebie serwisowania aparatu. Zaleca się, aby raz w roku pacjent przyniósł swój aparat na wizytę lekarską w celu oceny dokładności wykonywania pomiaru i uzyskiwanych wyników.

Jakie są prawidłowe wartości BP w pomiarach samodzielnych

Wartości ciśnienia tętniczego w pomiarach samodzielnych są o ok. 10/5 mm Hg niższe niż w pomiarach gabinetowych. W obowiązujących wytycznych, rodzimych i europejskich, stwierdzono, że nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego w pomiarach samodzielnych wynoszą ≥135/85 mm Hg (średnia wartość z kilku pomiarów).

Domowe pomiary ciśnienia tętniczego pomagają ocenić skuteczność leków hipotensyjnych

Wykonywanie domowych pomiarów ciśnienia tętniczego w godzinach porannych przed przyjęciem kolejnej dawki leku jest cennym narzędziem oceny skuteczności leczenia hipotensyjnego. Pozwala ocenić, czy lek hipotensyjny działa przez 24 godziny i jego efekt utrzymuje się do przyjęcia kolejnej dawki. Obowiązujące wytyczne zalecają, by stosować leki długodziałające, obejmujące swym efektem całą dobę. W każdej z grup leków hipotensyjnych znajdują się preparaty charakteryzujące się długim czasem działania (np. wśród inhibitorów konwertazy peryndopryl, wśród antagonistów wapnia amlodypina). Stosowanie tych leków ułatwia prowadzenie terapii (podawanie raz dziennie). Podsumowując – poranne domowe pomiary ciśnienia przed przyjęciem kolejnej dawki leku umożliwiają ocenę skuteczności działania leku.

Którym chorym nie należy zalecać samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego

Należy pamiętać, że istnieje grupa pacjentów, którzy będą zbyt często dokonywać pomiarów BP – stwierdzone przez nich wysokie wartości, wynikające z naturalnej zmienności, mogą być przyczyną niepokoju i prowadzić do dalszego wzrostu ciśnienia tętniczego. Tych chorych nie powinno się zachęcać do zbyt częstych pomiarów, a w szczególnych przypadkach powinni oni w ogóle z nich zrezygnować.

Autorzy wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2015 r. podsumowali, że należy rozważyć celowość samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego u:

• chorych z podwyższonym poziomem lęku;
• chorych skłonnych do ciągłej modyfikacji terapii — wartości pomiarów domowych nie powinny służyć doraźnej modyfikacji terapii przez samego pacjenta.