W ubiegłym roku nastąpił trzycyfrowy wzrost liczby kontroli celno-skarbowych. Wszystko wskazuje na to, że w tym roku będzie ich jeszcze więcej. Zdaniem ekspertów coraz częściej można odnieść wrażenie, że część urzędników rozpoczyna kontrolę z przyjętą wcześniej konkretną tezą.
Zdaniem dr Anny Wojciechowskiej wspólniczki w SOLVEO ADVISORY i ekspertki BCC, 2022 rok był jeszcze czasem pocovidowego marazmu w kontrolach, ale już ewidentnie minął. Potwierdzają to dane Ministerstwa Finansów, które podało, że w 2023 roku wszczęto 9051 kontroli celno-skarbowych, o 117,4 proc. więcej niż rok wcześniej. Blisko 93 proc. z nich zakończyło się ustaleniami na 5 mld zł, czyli o 21 proc. mniej niż w 2022 roku, ale 33 proc. wzrosła liczba wpłat z kontroli.
Kontroli w 2024 roku będzie więcej
- W tym roku nie spodziewałbym się spadku liczby kontroli celno-skarbowych, zwłaszcza że w ostatnim czasie traci na sile kontrola podatkowa i wygląda na to, że urzędnicy znający się na niej są masowo przesuwani z US do UCS. Podatnicy z pewnością chcieliby, aby działania kontrolne były prowadzone szybciej. Te celno-skarbowe w większości trwają ponad rok – informuje dr Wojciechowska.
- Kryzys finansowy, spowodowany pandemią, inwazją Rosji na Ukrainę oraz wysoką inflacją prawdopodobnie zwiększyły presję na uzyskanie dodatkowych środków finansowych dla Skarbu Państwa. Naturalną reakcją jest zwiększenie liczby kontroli celno-skarbowych, w celu sprawdzenia prawidłowości rozliczeń podatkowych i ewentualnego dochodzenia należnych wpływów do budżetu - komentuje Bartosz Czerwiński, Partner w EY Polska.
Marek Zieliński, prezes Krajowego Instytutu Kontroli Biznesowej (KIKB) i ekspert BCC, zwraca uwagę na sytuację z 2022 roku. Jak podkreśla były dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej we Wrocławiu, wówczas rozpoczęła się konsolidacja struktury organizacyjnej urzędów celno-skarbowych. Efektem tego było powstanie w 2023 roku wyspecjalizowanego i w dużej mierze merytorycznie samodzielnego, zintegrowanego zespołu powołanego do walki z przestępczością podatkową. W szczególności zajmuje się on eliminacją wyłudzeń w podatku od towarów i usług, w tym o charakterze karuzelowym, a także w podatku akcyzowym.
Urzędy skarbowe coraz lepiej przygotowane
Z danych resortu wynika, że w ubiegłym roku zakończono 7186 kontroli celno-skarbowych. Spośród działań doprowadzonych do końca w 2023 roku, 6660 było z ustaleniami (92,7 proc. wszystkich zakończonych).
- Wysoki odsetek „trafionych” kontroli celno-skarbowych może sugerować, że organy podatkowe są coraz lepiej przygotowane do typowania odpowiednich podmiotów. Kiedy urzędnicy podatkowi przystępują do działania, często mają dokładny obraz tego, czego szukać. Nie mamy tu do czynienia z przypadkowym sprawdzaniem. Stąd skoro kontrola jest wszczęta, to z wysokim prawdopodobieństwem może zakończyć się znalezieniem pewnych nieprawidłowości, zwłaszcza gdy podatnik działa bez wsparcia fachowego pełnomocnika - analizuje Bartosz Czerwiński.
Niebezpieczne zjawisko
Dr Wojciechowska podkreśla, że skuteczność kontroli od dłuższego czasu zdaje się utrzymywać na zbliżonym, wysokim poziomie, ale dostrzega niepokojące zjawisko. Coraz częściej można odnieść wrażenie, że dochodzi do sytuacji, w której część urzędników rozpoczyna kontrolę z przyjętą wcześniej konkretną tezą. Tym samym zamiast obiektywnego zbadania stanu faktycznego, a następnie takiego rozstrzygnięcia, zespół kontrolujący czuje się w zobowiązaniu, aby podejrzenia zespołu typującego do kontroli były prawidłowe. To bardzo niebezpieczne zjawisko.
Na pierwszym miejscu wśród najczęstszych kontroli znalazła się zasadność zwrotów podatków, przede wszystkim VAT-u. Następnym obszarem jest określanie rzeczywistych dochodów podatnika poprzez ustalenie poprawności zastosowania kosztów jego uzyskania. W ostatnim czasie ceny transferowe generują wiele uszczupleń podatkowych.
- Uważam, że nieprawidłowości wynikają ze zbyt skomplikowanych i niejasnych przepisów prawa podatkowego, ale również z celowych prób obejścia prawa i zmniejszenia obciążeń podatkowych poprzez zastosowanie agresywnej optymalizacji – Marek Zieliński.
Ustalenia kontroli celno-skarbowych zakończonych w 2023 roku wyniosły 4,945 mld zł, o 21,3 proc. mniej niż w 2022 roku. Z kolei kwota ubiegłorocznych wpłat z kontroli wynosi 2,362 mld zł, o 32,8 proc. więcej niż w 2022 roku.
- Wzrost kwot wpłat z kontroli jest istotny i potwierdza skuteczność organów podatkowych w typowaniu podmiotów do kontroli. To również pokazuje, że działania te skupiają się na odnalezieniu znacznych kwot zaległych podatków. Podatnicy muszą zrozumieć, że w dzisiejszych czasach kontrola podatkowa nie jest jednorazowym zdarzeniem, ale stałym elementem prowadzenia działalności gospodarczej – zaznacza Bartosz Czerwiński.
W opinii Marka Zielińskiego, pomimo dobrych narzędzi kontrolnych, nie mamy właściwych analityków finansowo-podatkowych. W urzędach brakuje osób, które znają prawo, potrafią przełożyć wyniki analiz na język i normy prawa podatkowego, konieczne do właściwego określenia zobowiązania podatkowego.
Fot. Kontrola skarbowa/Monday News
Tomasz Wypych
