Naukowcy potwierdzają: warto tworzyć i pasjonować się sztuką
Polska stoi w obliczu ogromnych wyzwań związanych ze zdrowiem publicznym, a wciąż pogarszająca się kondycja psychiczna ludności stanowi ogromną ich część. Najczęstszymi nieprawidłowościami w tym obszarze są zaburzenia nerwicowe, których doświadczyło aż 16 proc. rodaków. Okazuje się jednak, że na nasze samopoczucie zbawienny wpływ może mieć obcowanie ze sztuką.
967
*Przypominamy materiał z maja 2023 r.
Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę, że kultura i sztuka mogą odgrywać cenną rolę w pomaganiu w poprawie naszej kondycji psychicznej. To ważna kwestia, bo jak obliczył Instytut Psychiatrii i Neurologii, co czwarty Polak miał przynajmniej raz w życiu rozpoznane zaburzenie zdrowia psychicznego, a w ostatnich 12 miesiącach jakąś formę tych chorób stwierdzono u blisko 8 proc. mieszkańców naszego kraju.
Tak jak sport wpływa korzystnie na kondycję fizyczną, sztuka ma zbawienny wpływ na nasze zdrowie psychiczne. Eksperci z działającej od blisko 75 lat w Wielkiej Brytanii wiodącej organizacji zajmującą się zdrowiem psychicznym — Fundacji Zdrowia Psychicznego, ustalili, że sztuka ma do odegrania ważną rolę w zakresie poprawy stanu zdrowia psychicznego. Może się to obywać m.in. poprzez oferowanie pomocy terapeutycznej, promowanie dobrego samopoczucia lub tworzenie przestrzeni do kontaktów społecznych i interakcji.
Naukowe spojrzenie
Brytyjscy naukowcy przyjrzeli się wartości dodanej sztuki i temu, jak może zapewnić nam szczęście i dobre zdrowie psychiczne. Okazuje się, że twórczość kulturalna i artystyczna ma ogromny wpływ na naszą kondycję psychiczną. Już samo uczestnictwo w niej umożliwia ludziom radzenie sobie z szeroką gamą chorób psychicznych i następstw przewlekłego oddziaływania niekorzystnych czynników środowiskowych tzw. dystresu. Nie dziwi wiec, że zajmowanie się jakąś formą twórczości i kreatywności staje się coraz bardziej popularne jako sposób na poprawę samopoczucia.
Jak zauważono, angażowanie się w sztukę, działalność społeczną i interakcję w naszych społecznościach może pomóc w pokonywaniu poważnych wyzwań, takich jak starzenie się i samotność. Może też zwiększyć pewność siebie i sprawić, że poczujemy się bardziej zaangażowani i odporni. Oprócz tych korzyści, zaangażowanie w sztukę łagodzi niepokój, depresję i stres.
Obcowanie ze sztuką umożliwia ludziom wzięcie większej odpowiedzialności za własne zdrowie i dobre samopoczucie, pomagając zachować niezależność i ciekawość oraz poprawić im jakość życia, dając większą radość. Ponieważ to rozwiązanie może być stosowane jako niemedyczne podejście do zapobiegania problemom ze zdrowiem psychicznym, pozwala zaoszczędzić nakłady finansowe przewidziane na służbę zdrowia i opiekę społeczną.
Sztuka jest wszędzie wokół nas i istnieje od czasów prehistorycznych. Ludzie malują, rysują, rzeźbią, tańczą, piszą, wykonują muzykę i przedstawienia teatralne, lubią tworzyć artystyczne rzeczy, ale też patrzeć, oglądać i jej doświadczać. Pablo Picasso, który z pewnością dużo wiedział o sztuce, powiedział: "Celem sztuki jest zmycie z naszych dusz kurzu codziennego życia". To piękne poetyckie wyjaśnienie, tak naprawdę nie może jednak służyć jako do określenia naukowej teorii sztuki.
Jeśli nauki behawioralne — o zachowaniu ludzi, nauczyły nas czegokolwiek w ciągu ostatniego wieku, to tego, że kiedy prawie wszyscy w każdej odmiennej kulturze na Ziemi coś robią, zachowanie to musi albo spełniać jakąś ważną funkcję, albo być istotne dla przetrwania i reprodukcji — albo jedno i drugie.
Jeśli jednak spojrzymy na to zagadnienie bez emocji, sztuka wydaje się być niezwykłym sposobem wykorzystania ludzkiego czasu i mózgu — który nie służy żadnym podstawowym potrzebom przetrwania i nie jest wcale oczywiste, co człowiek zyskuje, aby uzasadniało to ponoszone nakłady czasu, wysiłku i pieniędzy.
Przyjemność ze sztuki
Zatem pojawia się ważne pytanie. Co takiego jest w sztuce, że sprawia nam przyjemność? Zazwyczaj cieszymy się z tych rzeczy, które zapewniają nam jakiś ważny rezultat. Jednym z wyjaśnień omawianych w literaturze naukowej jest to, że sztuka pełni ważne funkcje społeczne i kulturowe. Chociaż istnieją wyjątki, większość form twórczości występuje albo w grupach — na przykład podczas śpiewu lub tańca — albo jest wykonywana dla innych ludzi, na przykład, gdy artyści wizualni prezentują swoje prace lub wykonawcy śpiewają, tańczą lub grają muzykę dla publiczności.
Z punktu widzenia malarza, muzyka, tancerza lub dramatopisarza sztuka potencjalnie zapewnia więzi społeczne z innymi ludźmi, ewentualnie z innymi malarzami, muzykami, tancerzami lub dramatopisarzami, albo z osobami, które przychodzą oglądać ich twórczość. Oczywiście jest też kilka obszarów, które same zajmują się jakąś działalnością artystyczną i nikomu o tym nie mówią, ale to rzadkość.
Najczęściej radość ze sztuki występuje w grupach. Ludzie chodzą do muzeów, na pokazy, koncerty i przedstawienia z innymi osobami, a sztuka staje się łączącym ich tematem rozmów i społecznej identyfikacji. Tak więc każda rzetelna teoria w tym obszarze wymaga też wzięcia pod uwagę funkcji społecznych.
Sposób komunikowania
To jedna z wielkich zagadek sztuki. Wiele osób woli wypowiadać się artystycznie w symboliczny sposób, niż po prostu mówić o tym, co czuje. W ten sposób ludzie pragną wyrażać siebie — aby inni wiedzieli, kim są, co myślą, co czują, ale nie jest jasne, dlaczego to robią.
Artyści często mówią o używaniu swojej sztuki do wyrażania siebie. Rodzi się więc pytanie — co tak naprawdę daje nam wyrażanie siebie, że jest tak ważną częścią człowieczeństwa? Sztuka pomaga wielu ludziom pokazywać siebie bez konieczności używania słów. Najciekawsze jest to, że taka forma wypowiedzi ma korzystny wpływ na nasze zdrowie psychiczne.
Daj się jej ponieść…
Możliwe jest również, że ludzie często angażują się w działania artystyczne bardziej po to, aby doświadczyć samego procesu, niż aby wytworzyć określony wynik lub produkt. Kreatywne tworzenie często wiąże się z przeżywaniem "przepływu" — stanu psychicznego, który pojawia się czasem, gdy jesteśmy całkowicie pochłonięci w jakimś działaniu.
Tworzenie dzieła sztuki lub czerpanie z niego przyjemności może wywołać u artysty, lub widza stanu uniesienia. Kiedy ludzie są w stanie "przepływu", są tak pochłonięci tym, co robią, że mniej lub bardziej tracą świadomość siebie i poczucie upływającego czasu, a nawet mogą nie myśleć świadomie o tym, co robią w tym czasie.
Artyści często mówią, że potrafią zatracić się w swojej pracy — pisaniu, malowaniu, komponowaniu lub tańcu. "Przepływ" jest wyjątkowo przyjemnym doświadczeniem, więc niektórzy mogą nawet uprawiać sztukę, ponieważ pozwala im ona na wejście w ten stan. Podobnie, niektóre osoby mogą doświadczać przyjemności "płynięcia" podczas obcowania ze sztuką — zagubienia się w poruszającym przedstawieniu muzycznym, wpatrywania się w piękny obraz lub podczas oglądania tańca w spektaklu baletowym.
Jak ustalili brytyjscy naukowcy z Fundacji Zdrowia Psychicznego, zaangażowanie w sztukę może mieć korzystny i trwały wpływ na zdrowie, chronić przed szeregiem schorzeń psychicznych, a także pomóc i wspierać powrót do dobrej formy. Istnieje wiele sposobów na zaangażowanie się w takie aktywności m.in.:
- Programy artystyczne i zdrowotne prowadzone przez artystów i muzyków, które mogą przynosić korzyści zdrowotne dzięki udziałowi i zaangażowaniu sztuki w życie codzienne.
- Twórczość pomaga również na poziomie społeczności. Ponieważ wraz z wiekiem możemy stanąć w obliczu izolacji spowodowanej utratą więzi międzyludzkich — takich jak przyjaciele, rodzina i miejsce pracy, a także innych ograniczeń, jak pogarszający się stan zdrowia fizycznego.
Angażując się w programy artystyczne, nawet w dojrzalszym życiu ludzie mogą odbudować swoje więzi społeczne i rozszerzyć istniejące wsparcie w swoich społecznościach. Kontakt z innymi pomaga złagodzić samotność i izolację. Dotyczy to również domów opieki, w których działania artystyczne mogą pomóc w zwiększeniu interakcji społecznych między mieszkańcami a personelem, co poprawia ich nastrój i samopoczucie.
Dlaczego ludzie tworzą?
Bardzo trudno jest zbadać spontaniczną działalność artystyczną w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych, które pozwoliłyby przeanalizować to doświadczenie i określić, proces je powodujące. Kiedy ludzie wiedzą, że biorą udział w badaniu, normalne procesy psychologiczne, które leżą u podstaw ich zachowań artystycznych, zwykle zanikają. Nie mają już motywacji do angażowania się w zachowania twórcze i powodów, dla których są na co dzień kreatywni.
Pewne aspekty ludzkich myśli, emocji i zachowań trudno jest wytworzyć na żądanie, aby naukowcy mogli przeprowadzać na nich kontrolowane eksperymenty. Dlatego tajemnica spontanicznej potrzeby tworzenia i obcowania ze sztuką wciąż w dużej mierze pozostaje nieodkrytą zagadką ludzkości.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.
Subskrybuj Onet Premium. Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.