Kiedy rodzi się upragniony maluszek, pierwsze dni są pełne euforii ze strony rodziców, dziadków i najbliższej rodziny. Po kilku dniach młodzi rodzice zostają sam na sam z kilkudniowym noworodkiem i powinien być to czas w pełni wypełniony opieką nad dzieckiem.

Rodzice są osobami, które spędzają z maluchem najwięcej czasu, mają możliwość obserwować jak ich dziecko zmienia się z dnia na dzień, jak zdobywa coraz to nowe umiejętności, zaczyna się do nich uśmiechać i zaczepia cudownym gaworzeniem.
Codzienne obcowanie z dzieckiem jest też okazją do zauważenia i odnotowania ewentualnych nieprawidłowości, które mogą nas zaniepokoić. Ze wszystkimi obserwacjami, rodzice powinni podzielić się z lekarzem pediatrą, który albo rozwieje szybko ich wątpliwości albo skieruje do innych specjalistów.
 

Do najczęstrzych nieprawidłowych wzorców ułożenia ciała oraz wzorców ruchowych, które rodzice lub lekarz pediatra mogą zauważyć są:

-asymetryczne stereotypowe ustawienie głowy, tułowia, kończyn w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej, zaciskanie dłoni z kciukiem w środku w piąstkę,
-asymetryczny rozkład ruchu, słabsza aktywność po jednej stronie ciała; asymetryczny podpór na przedramionach w leżeniu na brzuchu po 3 miesiącu życia
-brak lub słaba stabilizacja głowy w próbie podciągania za rączki po 6 tygodniu życia;
-utrudniony podpór na przedramionach, gdy łokcie cofają się do tyłu po 3 miesiącu życia;
-mocne odginanie głowy do tyłu, z prężeniem kończyn dolnych przy równoczesnych trudnościach z podporem na przedramionach;
-bezładne zwisanie ciała dziecka, świadczące o obniżonym napięciu mięśniowym;
-stereotypowość ruchów, brak lub słabe nawiązywanie kontaktu z otoczeniem po ukończeniu pierwszego
miesiąca życia, np. brak uśmiechu społecznego w drugim miesiącu;
-drżenie bródki i/lub kończyn podczas motoryki spontanicznej u spokojnego dziecka po drugim miesiącu życia;
- słaby lub całkowity brak wodzenia gałek ocznymi i głowy od drugiego miesiąca życia;
-stereotypowy wyprost kończyn dolnych z baletowym obciąganiem stóp, zamiast ruchu podciągania obu zgiętych nóżek do brzucha od trzeciego miesiąca życia;
-brak umiejętności wyprowadzenia rączek do przodu i chwytania zabawki w leżeniu na plecach po czwartym miesiącu życia.
Obserwacje rodziców, wywiad ciążowy i okołoporodowy oraz badanie lekarskie są podstawą do podjęcia przez lekarza pediatrę decyzji co do dalszego postępowania. Czasem niepokojące objawy szybkomijają i są związane z niedojrzałością układu nerwowego. Czasem jednak utrzymują się i są podstawą dalszej diagnostyki.
Niezależnie od diagnozy, warto stosunkowo szybko rozpocząć działania terapeutyczne, które pomogą zniwelować nieprawidłowości w rozwoju dziecka a zarazem pozwolą mu na lepszy start w rozwoju psycho-fizycznym.

Dwie najpopularniejsze metody terapeutyczne do których mają dostęp rodzice szukający pomocy dla swego dziecka to :
-Neurokinezjologiczna Koncepcja Diagnostyczno-Terapeutyczna, Metoda Terapii Odruchowej Lokomocji-Vojty
-Terapia Neurorozwojowa NDT-Bobath.
Poniżej przedstawiona jest krótka charakterystyka obu metod, a decyzja o wyborze zawsze należy do rodziców.
Metoda Vojty została opracowana przez neuropediatrę pochodzenia czeskiego Vaclava Vojtę i obejmuje nie tylko terapię, ale również diagnostykę małego dziecka. Diagnostyka i ocena rozwoju niemowlęcia uwzględnia :
-motorykę spontaniczną w naturalnym ułożeniu na plecach i na brzuchu;
-ocenę wybranych odruchów prymitywnych i automatyzmów noworodkowych;
-reakcje ułożeniowe w przestrzeni w 7 prowokacyjnych próbach przeprowadzanych wg. określonej kolejności.

Warunki konieczne do przeprowadzenia prawidłowego badania niemowlęcia:
-niemowlę powinno być zdrowe (bez infekcji, gorączki), rozebrane, nakarmione i wypoczęte;
-materac lub stół terapeutyczny o twardym podłożu , dostosowany wysokością do osoby badającej, lustro naprzeciwko;
-odpowiednia temperatura otoczenia;
-badanie powinno odbywać się w obecności rodziców lub opiekunów.
 

Podobne warunki otoczenia wykorzystujemy podczas terapii, która bazuje na szeregu odruchów wyzwalanych poprzez uciski (stymulacje) odpowiednich punktów (stref) na ciele dziecka. Początkowo ćwiczenia odruchowej stymulacji wykonuje wykwalifikowany terapeuta, który doskonale zna wszystkie wzorce i potrafi dokonać właściwego wyboru stref stymulacji optymalnych dla danego pacjenta oraz czasu trwania ucisku. Ćwiczenia wykonywane są po obu stronach ciała: twarzowej i potylicznej, a czas stymulacji dobiera się indywidualnie w zależności od stanu ogólnego dziecka, wieku i schorzeń współistniejących (wada serca, założona zastawka do komory mózgu).Rodzice z czasem uczą się ćwiczeń i wykonują je w domu 3-5 razy dziennie przez około 10-20 minut w zależności od stanu dziecka.
Rodzice muszą być przygotowani na płacz, krzyk, nadmierne pocenie się dziecka, którymi reagują dzieci na stymulowanie odpowiednich stref na ciele. Po zakończeniu ćwiczeń dzieci szybko się uspokajają, ale i tak często jest to przyczyną rezygnacji rodziców z tej terapii. Metoda Vojty uważana jest za wskazaną do prowadzenia dziecka z obniżonym lub zbliżonym do normalnego napięciem.
Metoda NDT-Bobath rozwijała się na przestrzeni wielu lat, ale rozpoczęli ją propagować Berta i Karol Bobathowie w Londynie.
W odróżnieniu od metody Vojty , terapię przeprowadzają fizjoterapeuci a rola rodziców sprowadza się do odpowiedniej pielęgnacji, na którą składa się sposób układania, karmienia, noszenia i podnoszenia dziecka. Odpowiednie postępowanie z dzieckiem w domu ma utrwalić wyniki terapii. Metoda ta obejmuje też elementy terapii logopedycznej a także elementy terapii zajęciowej, w której wykorzystujemy maksymalnie umiejętności i możliwości malucha, zachęcając go do aktywnego uczestnictwa w ćwiczeniach. Terapeuta tej metody potrafi samodzielnie ocenić stan dziecka, znaleźć główny problem nad którym trzeba pracować i dobrać odpowiednie ćwiczenia. Ma on do dyspozycji szereg wspomagań i technik , które mają za zadanie znormalizować napięcie mięśniowe ,stymulować do pracy nieaktywne części ciała oraz zwiększać zakresy ruchu w przypadku ograniczeń w stawach. Przy odpowiednim doborze wspomagań i technik , metoda ta ma zastosowanie zarówno u dzieci z obniżonym jak i wysokim napięciem.
Metoda NDT-Bobath kładzie duży nacisk na uczestnictwo dziecka w zajęciach, świadome kontrolowanie własnej aktywności.
Należy podkreślić, że niezależnie od wyboru metody terapeutycznej ćwiczenia wprowadzamy jak najszybciej, wykorzystując zjawisko plastyczności mózgu dziecka. Podstawą tego zjawiska jest reorganizacja i możliwość wytwarzania nowych połączeń synaptycznych w przypadku ich uszkodzenia.

Bibliografia:

1. Grażyna Banaszek, Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metoda Vojty, Bielsko

Biała 2004
2. Borkowska M., Szwiling Z. Metoda NDT-Bobath. Poradnik dla rodziców. PZWL, Warszawa
2001
3. Mózgowe porażenie dziecięce , pod redakcją prof. dr hab. med. Romana Michałowicza,
Warszawa 1993