In China is de ‘armoedige’ fiets het antwoord op verkeersinfarcten

Tienduizenden nieuwe fietsen, onmiddellijk herkenbaar aan fluorescerend oranje, geel en blauw, vrolijken het straatbeeld van steeds meer grote Chinese steden op. In autogek China is sprake van een commerciële huurfiets-hype. Eerst twee maar inmiddels zeventien goed gefinancierde start-ups leveren iedere avond vrachtwagens vol nieuwe, stevige fietsen af op straathoeken in Beijing, Shanghai, Hangzhou, Shenzhen en Chengdu.

Streden vorig jaar de taxi-apps Uber en Didi om de gunsten van de steeds koopkrachtiger consument, dit jaar staat in het teken van de nederige fiets die in China in onbruik was geraakt. Mobike in Shanghai, herkenbaar aan de Hollands-oranje spaken, Ofo met zijn kanariegele frames in Beijing, en het oceaan-blauwe Xiaoming en het grasgroene Qibei in Hangzhou willen de Chinezen weer op de fiets krijgen. En dankzij smartphones en onlinebetalingssystemen lukt sinds enkele maanden steeds beter: met de 350.000 uitgezette fietsen zijn inmiddels bijna 75 miljoen ‘ritten’ gemaakt tegen 7 eurocent (1 yuan) per uur.

De oprichters van Mobike en van Ofo hebben het niet over fietsen verhuren maar over fietsen „delen” via het ‘Internet of Things’. „Een Ofo-fiets is een ding dat door meerdere mensen gedeeld wordt met behulp van de modernste technologie. De fiets is voor jongeren een ding dat zij niet willen bezitten maar wel willen gebruiken”, aldus Ofo-oprichter Joe Xia (25), een voormalige student van de Universiteit van Beijing waar Ofo begon als een dienst op de campus.

Hoewel er nog geen yuan winst is gemaakt, heeft zijn bedrijf met 300 personeelsleden al een geschatte marktwaarde van 500 miljoen dollar. Datzelfde geldt voor Mobike, dat is opgericht door een voormalige journaliste en een oud-directeur van taxi-app Uber die werkloos werd nadat Uber door taxi-app Didi uit China werd verjaagd.

Van de auto naar de fiets

China, onder Mao Zedong het ‘Koninkrijk van de Fiets’, weer op de tweewieler krijgen is geen bescheiden ambitie. De autoverkoop is er sinds 2010 gestegen van 13 miljoen naar 23 miljoen exemplaren. De auto reflecteert rijkdom, de fiets armoede. De tijd dat 63 procent van de Chinezen „fietsende rivieren” vormde is in amper twintig jaar vervlogen en zal niet terugkomen.

Maar toch is er al sprake van een nieuwe trend, zeker in de dichtbevolkte zuidelijke steden, waar het warmer is dan in guur en stinkend Beijing en waar de fiets in steden met verkeersinfarcten dus een goed alternatief is.

Investeerders hebben er fiducie in. Mobike en Ofo weten zich met respectievelijk 150 en 200 miljoen dollar gesteund door grote investeerders als internetbedrijven Tencent, reisbureau CTrip en Amerikaanse private-equity-fondsen als Warburg Pincus en Sequoia China. Mobike en Ofo willen voor 2020 800.000 huurfietsen op straat hebben. Ze breiden dit jaar uit naar Londen en San Francisco met 20.000 fietsen. Qibei in Hangzhou mag rekenen op steun van stadgenoot en grootheid Alibaba en zet de komende weken 100.000 fietsen uit.

De marketingpraat gaat uiteraard gepaard met odes aan de lichte CO2-voetafdruk van de fiets, de invloed van fietsen op de gezondheid en de noodzaak in China iets aan de luchtvervuiling te doen. Vraag aan de directies of het gezond is om in Beijing of Shanghai te fietsen en er volgen vage antwoorden over de noodzaak de leefstijl te veranderen.

Onhandig afhalen en terugbrengen

Fietsen verhuren en zelfs fietsen delen is natuurlijk niet nieuw en er is duidelijk leentjebuur gespeeld bij het Duitse Car2go. In geen enkele grote stad in Europa of aan de Amerikaanse kusten ontbreekt een relatief kleinschalig ‘bike sharing’-systeem. Innovatief in China is dat de fietsen overal op straat gehuurd kunnen worden met een paar clicks op een smartphone, en ook weer overal kunnen worden achtergelaten. Onhandig afhalen en terugbrengen op dezelfde locatie, zoals het geval is bij de Nederlandse OV-fiets, is niet meer nodig. Nieuw is ook de schaal. Vergelijk alleen al de 80.000 fietsen van het Shanghaise Mobike met de 11.500 Boris Bikes in Londen of de 8.500 OV-fietsen in Nederland.

Soms staan de Chinese huurfietsen keurig in het gelid en gerangschikt naar kleur bij elkaar, klaar voor vooral jongeren die op weg zijn naar werk, huis, metro of treinstation. Maar ook boodschappenjongens en straatvegers maken er gebruik van, want bijna iedereen heeft inmiddels een smartphone – er zijn er 1,3 miljard in omloop.

Gebruikers storten via WeChat, het Chinese WhatsApp, een borgsom en uploaden hun identiteitsbewijs. Daarna ontvangen zij een QR-code waarmee de sloten ontgrendeld worden. Bij Mobike gebeurt dat op afstand, bij Ofo door middel van een cijfercode. Aan het eind van het ritje doen zij de fiets weer op slot en wordt er automatisch afgerekend.

Steeds vaker zijn er huurfietsen te vinden in straten, onder bruggen, bij winkelcentra en voor restaurants. Mobike heeft vooralsnog als enige een GPS-systeem dat tijdens het gebruik wordt opgeladen en waarmee de fiets door gebruikers en het bedrijf makkelijk gelokaliseerd kan worden.

Over misbruik, waardoor menig fietsenplan sneefde, is nog weinig bekend. De politie heeft hier en daar wel de eerste jongeren gearresteerd die de sloten wisten open te breken en de fietsen op internet verkochten. Het grootste probleem is tot nu toe dat gebruikers de fiets bij hen thuis achter slot en grendel zetten om de volgende dag zeker te zijn van een vervoersmiddel. In Shanghai klagen buurtcomités intussen over chaotisch geparkeerde fietsen in de stegen en op de parkeerplaatsen voor buurtbewoners. Ze vinden geen gehoor bij het stadsbestuur, dat deze vorm van ongeorganiseerde innovatie op straat alleen maar toejuicht.