Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.

Geopolitiek

Wordt China de nieuwe bewaker van het klimaatakkoord?

Telkens als Donald Trump op het wereldtoneel een gat laat vallen, zet zijn Chinese ambtgenoot Xi een paar stappen vooruit. Met het Parijse klimaatakkoord lijkt nu hetzelfde te gebeuren.

De Chinese premier Li Keqiang vrijdag bij aankomst in Brussel voor de top van China en de Europese Unie.
De Chinese premier Li Keqiang vrijdag bij aankomst in Brussel voor de top van China en de Europese Unie. Foto Francois Lenoir / Reuters

Neemt China, verreweg de grootste uitstoter van CO2 op aarde, nu de rol van de VS over als internationale leider en bewaker van het Parijse klimaatakkoord? Als de eerste reacties van de Chinese premier Li Keqiang en de staatsmedia maatstaven zijn, zal China inderdaad „internationale verantwoordelijkheid” nemen voor het door Trump verguisde klimaatakkoord.

Een hoofdrol op het internationale toneel spelen is een nieuwe ervaring voor China, waar nog maar vijf jaar geleden de opwarming van de aarde werd gezien als „een samenzwering van rijke landen om China te demoniseren en klein te houden”.

De verzekering van Beijing dat „de wereld gerust kan zijn dat China zich houdt aan de afspraken en die afspraken zal verscherpen” passen echter in een nieuw, geopolitiek patroon. Waar Trump sinds zijn aantreden op het internationale toneel gaten laat vallen of terugtrekkende bewegingen maakt, zet president Xi Jinping een paar stappen naar voren. Zijn voorgangers meden vaak krampachtig internationale verantwoordelijkheid, de machtige, zelfverzekerde Xi lijkt zich echter op het wereldtoneel in zijn element te voelen.

Beschermheer globalisering

Dat geopolitieke coming-out-proces begon met zijn speech op het Wereldeconomisch Forum in Davos begin dit jaar en kreeg vervolg tijdens talrijke reizen en bereikte vorige maand tijdens de grote topconferentie over de nieuwe Aziatische en Europese zijderoutes een voorlopig hoogtepunt.

Steeds nadrukkelijker manifesteert Xi zich als een beschermheer van globalisering, mondiaal economisch bestuur. Daar komt nu de verzekering bij dat de afspraken om de opwarming van het klimaat af te remmen strikt worden nageleefd en zelfs worden aangescherpt.

Lees ook: ‘Chinezen zijn de toekomst. Het Amerika van Trump is het verleden’

De grote vraag is natuurlijk of de retorische steunbetuigingen aan wereldwijde afspraken op het gebied van milieu (en ook handel) gevolgd worden door concrete daden. Gaat China bijvoorbeeld andere, kleinere en armere ontwikkelingslanden financieel helpen bij de omschakeling naar duurzame energie nu de VS uit het Green Climate Fund stapt? Trump heeft al voor 2 miljard dollar gekort op de door zijn voorganger Obama toegezegde 3 miljard dollar. Pakken China en de EU die rekening op?

En wordt in eigen land het slakkentempo waarmee verouderde kolencentrales worden gesloten, opgevoerd? De Chinese energievoorziening draait nog steeds voor 65 procent op kolen die gewonnen worden in eigen land of ingevoerd worden uit Noord-Korea. „Het is heel duidelijk dat China geopolitieke openingen ziet als het opvullen van het gat dat Trump laat ontstaan op te vullen. Maar er is ook sprake van veel retoriek’’, aldus Patrick Chovanec, een investeringsbankier in Shanghai en New York. Als jarenlange inwoner van de grootste en modernste stad van China is hij sceptisch.

Groene revolutie

Toch is sinds 2012 sprake van ‘een groene revolutie’, die twee jaar nadat China de klimaattop van Kopenhagen (2009) had getorpedeerd op gang kwam. Het besef drong door dat met vergroening en innovatie van de economie veel geld te verdienen valt. Bovendien bleek in 2011 uit een zeldzame en betrouwbare opiniepeiling dat 93 procent van de Chinese bevolking zich grote zorgen maakte over de veranderingen in het klimaat en vooral over de vervuiling van lucht, water en de grond.

Steeds nadrukkelijker manifesteert Xi zich als een beschermheer van globalisering, mondiaal economisch bestuur

Intussen is China begonnen met de sluiting van verouderde kolencentrales en is de bouw van 100 nieuwe kolencentrales helemaal stilgelegd. Tegelijkertijd is het tempo van de bouw van nieuwe kerncentrales fors opgevoerd. Hoewel China nog steeds de helft van de mondiale kolen-productie verstookt, daalt sinds 2014 het verbruik.

Er wordt bovendien in het huidige vijfjarenplan (2012-2017) voor 361 miljard dollar in duurzame energie geïnvesteerd. Daardoor is China wereldleider geworden op het gebied van de opwekking van zonne- en windenergie. Dat geldt ook voor de productie van elektrische auto’s. Overigens gaat een groot deel van die energie verloren omdat de elektriciteitsnetwerken in de dichtbevolkte oostkust-provincies nog niet zijn gemoderniseerd. En aan de dagelijkse luchtvervuiling in de honderd grootste steden van het land is te merken dat de omschakeling van de industrieel en het autoverkeer naar schonere energiebronnen nog lang niet de gewenste resultaten oplevert.