China en Rusland spelen oorlogsspelletjes in de Zuid-Chinese Zee

Een Chinees-Russische armada van fregatten, torpedobootjagers en nucleaire onderzeeërs trekt schuimsporen op de diepblauwe Zuid-Chinese Zee. Amerikaanse supersonische vliegende forten en Zuid-Koreaanse en Japanse gevechtsvliegtuigen scheren boven het Koreaanse schiereiland rakelings langs de gedemilitariseerde zone die Noord- van Zuid-Korea scheidt.

Oost-Aziatische „kanonneerboot-politiek” ter zee en in de lucht anno 2016. Voor kijkers van de avondjournaals in China, Zuid-Korea en Japan is het machtspolitieke schouwspel dat deze week wordt opgevoerd door de VS enerzijds en Rusland en China anderzijds nogal verontrustend. „Ik ben voorgoed vertrokken als er weer oorlog uitbreekt”, zegt een bejaarde inwoner van Shanghai, die zich de Japanse bezetting (1937-1945) van zijn stad herinnert.

„Maar mijn 15-jarige kleindochter gaat dat nog een keer meemaken.”

Van Amerikaanse zijde was het te verwachten dat ze de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un er na de vijfde en zwaarste Noord-Koreaanse atoomproef even op wilden wijzen dat hij persoonlijk grote risico’s loopt in zijn ondergrondse bunker als hij stommiteiten begaat. Voor de VS was het alweer de derde missie in twee maanden van de met „bunker-busters” uitgeruste B-1’s, die op Guam zijn gestationeerd. Ze werden geëscorteerd door Zuid-Koreaanse en Japanse F-15’s.

Nieuw zijn de manoeuvres van de twaalf Chinese en vijf Russische marineschepen, plus een geheim aantal onderzeeërs, helikopters en speciale amfibische landingsschepen. Onder het motto ‘Verenigd op Zee, 2016’ spelen China en Rusland oorlogspelletjes in de Zuid-Chinese Zee, die door China wordt geclaimd als Chinees territorium, zeg maar een binnenzee. De marines van Rusland en China hielden al eerder gezamenlijk oefeningen in de Middellandse Zee en de Zee van Japan, maar meden tot nu toe de politiek gevoeligste zeegebieden.

Boodschap aan de VS

„Deze exercitie is, hoewel niet de grootste in zijn soort, geen triviale zaak”, zegt de Chinese militaire commentator en marine-specialist Ni Lexiong.

„Integendeel, dit is een luide, duidelijke boodschap aan de VS dat de reikwijdte van de Amerikaanse marine en daarmee de Amerikaanse invloed is begrensd. Poetin bewijst hier op zeer concrete wijze dat hij pal achter China staat en China helpt de druk van de VS te weerstaan. Rusland bewijst hiermee een heel belangrijke en goede vriend van China te zijn.”

De oefeningen, waarbij 6.000 manschappen, mariniers en commando’s zijn betrokken, zijn begonnen in het noordelijk deel van de uitgestrekte Zuid-Chinese Zee. Hoogst waarschijnlijk zullen de destroyers en fregatten niet helemaal afzakken naar de zuidelijk gelegen Spratly-eilanden of aanmeren op de door China gemilitariseerde Paracel-eilanden. Maar zeker is dat nog niet.

Dat heeft vooral te maken met Vietnam, legt ni uit. Want dat land claimt ook delen van de Zuid-Chinese Zee. Voorwaarde voor Russische deelname aan de oefeningen was dat de relatie met Vietnam, grootafnemer van Russische wapens, niet al te zwaar wordt beschadigd. Dat zou Vietnam alleen maar in de armen van de VS drijven. Ni:

„De exacte locatie is niet van doorslaggevend belang, het gaat er uitsluitend om dat de Russische vloot meedoet aan oefeningen in de Zuid-Chinese Zee aan de zijde van China. Dit is nog maar de eerste van een reeks van geplande oefeningen.”

Problematische geschiedenis

Gezien de lange, problematische geschiedenis van de Chinees-Russische relaties is het niet verrassend dat ‘Verenigd op Zee, 2016’ wordt gepresenteerd als een nieuw hoofdstuk in het verhaal van het „Chinees-Russische strategische partnerschap”. Het is duidelijk dat Poetin en de Chinese president en partijleider Xi het uitstekend met elkaar kunnen vinden. Xi keek de andere kant uit toen Poetin de Krim annexeerde, een zeer grove schending van een van de kernprincipes van de Chinese buitenlandse politiek. Nu steunt Poetin de sluipende annexatie van de Zuid-Chinese Zee door China.

Nieuw in die relatie is dat Xi zich de rol van machtige senior aanmeet en Poetin lijkt te behandelen als de door westerse sancties en een neergaande economie verzwakte junior. „Rusland is niet langer de Sovjet-Unie van Stalin of Brezjnev en wij zijn geen arm agrarisch land meer. Dat zijn harde feiten, waar Poetin niet om heen kan. Hij heeft ons meer nodig dan wij hem”, grijnst Ni.

De belangrijkste strategische vraag is of het voorheen communistische Rusland en de in naam marxistisch-leninistische Volksrepubliek China dat „strategische partnerschap” omzetten in een wettelijk bindende militaire alliantie, zoals de VS die heeft gesloten met Zuid-Korea en Japan. „Ik sluit zeker niet uit dat in de komende tien jaar tot een dergelijke alliantie wordt overgegaan”, zegt Ni.

„Hoe groter de druk van de VS wordt in de regio, hoe groter de kans dat het tot een militaire alliantie komt. Het is een logische, maar niet eenvoudige volgende stap. Waar het nu om gaat is de politieke, symbolische waarschuwing aan de VS.”

Geavanceerde antiraketsystemen

Die Amerikaanse druk komt met name van de installatie van zeer geavanceerde antiraketsystemen op Zuid-Koreaans grondgebied. Het Terminal High Alitude Area Defence-systeem (THAAD) tegen Noord-Koreaanse raketten wordt niet alleen door China maar ook door Rusland beschouwd als een „Koude Oorlogsdaad”.

In straattaal vertaald vormen de Chinees-Russische oefeningen, die maandag zijn begonnen en acht dagen duren, dus een gestrekte middelvinger. Overigens niet alleen naar de Verenigde Staten, maar ook naar het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag. Dit VN-tribunaal verwierp de Chinese claims op de Paracel- en Spratly-riffen, waarvan enkelen zijn ontwikkeld tot kunstmatige eilanden.

Lees ook: Stiekem palmt China eilanden in

Opmerkelijk in dat verband zijn de aangekondigde oefeningen in „eilanden veroveren”, zoals het bulletin van de Chinese marine het formuleert. Met het oog op Taiwan, dat door Beijing wordt geclaimd als een onlosmakelijk deel van China, klinkt dat onheilspellend.

Volgens Ni moeten waarnemers en spionnen echter niet te veel betekenis hechten aan dat aspect. „Dat is weliswaar een nieuw maar toch maar klein onderdeel van het hele oefenprogramma”, sust hij.

„Het is eerder een symbolische oefening dan een serieuze voorbereiding op de hereniging met Taiwan.”

Dat neemt niet weg dat China gewoon doorgaat met het uitbreiden en versterken van de bases op de Paracel- en Spratly-eilanden.